Prijevod značenja Sura El-Hadždž - Prijevod na perzijski jezik - Tefsir od es-Sa'dija - Broj stranice 339 - Enciklopedija Kur'ana

56 : 22

اَلْمُلْكُ یَوْمَىِٕذٍ لِّلّٰهِ ؕ— یَحْكُمُ بَیْنَهُمْ ؕ— فَالَّذِیْنَ اٰمَنُوْا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ فِیْ جَنّٰتِ النَّعِیْمِ ۟

﴿ٱلۡمُلۡكُ يَوۡمَئِذٖ﴾ فرمانروایی و ملک در روز قیامت، ﴿لِّلَّهِ﴾ فقط برای خداوند و ازآنِ او است. ﴿يَحۡكُمُ بَيۡنَهُمۡ﴾ و با قضاوتِ دادگرانه و قاطعِ خویش در میانشان داوری می‌نماید، ﴿فَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ﴾ پس کسانی که به خدا و پیامبر و آنچه آورده‌اند، ایمان آورند، ﴿وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ﴾ و کارهای شایسته انجام داده و با انجام آن، ایمانشان را تصدیق نمایند، ﴿فِي جَنَّٰتِ ٱلنَّعِيمِ﴾ در باغ‌های پرناز و نعمت‌اند؛ یعنی در ناز و نعمت، و شادیِ قلبی و روحی و جسمیِ وصف ناپذیری که توصیف کنندگان نمی‌توانند آن را توصیف نمایند، و عقل حقیقتِ آن را درک نمی‌کند، به ‌سر می‌برند.

57 : 22

وَالَّذِیْنَ كَفَرُوْا وَكَذَّبُوْا بِاٰیٰتِنَا فَاُولٰٓىِٕكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّهِیْنٌ ۟۠

﴿وَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَكَذَّبُواْ بِ‍َٔايَٰتِنَا﴾ و کسانی که به خدا و پیامبرش کفر ورزیده، و آیات خداوند را -که انسان را به حق و راه درست رهنمون می‌نمایند- دروغ انگاشته، و از آن روی برتافته، یا با آن مخالفت کرده‌اند، ﴿فَأُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ عَذَابٞ مُّهِينٞ﴾ ایشان عذابی خوارکننده دارند، که از بس سخت و دردناک است، و به دل‌ها سرایت می‌کند، ایشان را خوار و ذلیل می‌گرداند، چرا که به پیامبر و آیاتش توهین نمودند، و خداوند نیز آنها را به وسیلۀ عذاب خویش مورد توهین قرار داد، و خوار نمود.

58 : 22

وَالَّذِیْنَ هَاجَرُوْا فِیْ سَبِیْلِ اللّٰهِ ثُمَّ قُتِلُوْۤا اَوْ مَاتُوْا لَیَرْزُقَنَّهُمُ اللّٰهُ رِزْقًا حَسَنًا ؕ— وَاِنَّ اللّٰهَ لَهُوَ خَیْرُ الرّٰزِقِیْنَ ۟

این مژده و نویدی بزرگ است برای کسانی که در راه خدا هجرت کرده، و از سرزمین و وطن خود بیرون رانده شده، و فرزندان و اموالشان را برای رضای خدا و یاری کردن دینش ترک نموده‌اند؛ و مزد چنین کسانی بر خداوند است، خواه بر بستر خویش بمیرند یا در میدان جهاد کشته شوند. ﴿لَيَرۡزُقَنَّهُمُ ٱللَّهُ رِزۡقًا حَسَنٗا﴾ بدون شک، خداوند به آنان جزا و نعمت نیکویی در جهان برزخ و در روز قیامت خواهد داد و آنها را وارد بهشت خواهد کرد که هر نوع خیر و برکت و هر نیکی و احسان و نعمت‌های قلبی و بدنی در آن وجود دارد. و احتمال دارد که معنی آیه چنین باشد: کسی که در راه خدا هجرت کند، خداوند روزی او را در دنیا به عهده گرفته، و به او روزی گسترده و نیکویی خواهد داد -خواه او بر بستر خود بمیرد یا شهید شود- و خداوند ضامن روزی او است. پس نباید گمان کرد که هر کس از سرزمین خود بیرون رود و اموالش را ترک نماید، فقیر و نیازمند خواهد شد، چون روزی‌دهندۀ او، بهترین روزی‌دهندگان است. و همان‌طور که خداوند خبر داده است، پیش آمد؛ و مهاجرین سرزمین و فرزندان و مال‌هایشان را در راستای یاری کردن دین خدا رها کردند، اما دیری نپایید که خداوند کشورها را برایشان فتح کرد و آنها را حاکم گرداند؛ و اموالی از آن کشورها و شهرها به غنیمت گرفتند که با آن، از ثروتمندترین مردم گردیدند. و بنابراین احتمال فرمودۀ:

59 : 22

لَیُدْخِلَنَّهُمْ مُّدْخَلًا یَّرْضَوْنَهٗ ؕ— وَاِنَّ اللّٰهَ لَعَلِیْمٌ حَلِیْمٌ ۟

﴿لَيُدۡخِلَنَّهُم مُّدۡخَلٗا يَرۡضَوۡنَهُۥ﴾ یا به این معنا است که خداوند فتح ممالک را -به خصوص فتح مکۀ مکرمه را- نصیب آنان می‌گرداند، که ـ واقعاً ـ مسلمانان در حالت خوشحالی و خشنودی وارد آن شدند. یا منظور از آن، روزیِ آخرت است که عبارت است از داخل شدن به بهشت. پس آیه هر دو روزی -روزی دنیا و روزیِ آخرتِ‌- را در بر دارد، و مانعی نیست که نعمتِ دنیا و آخرت هردو مورد نظر باشند، و این معنی نیز صحیح است. ﴿وَإِنَّ ٱللَّهَ لَعَلِيمٌ﴾ و خداوند به ظاهر و باطن، و گذشته و آینده آگاه است. ﴿حَلِيمٞ﴾ بردبار و شکیباست؛ مردم از فرمان وی سرپیچی می‌کنند، و با گناهان بزرگ به مبارزۀ با او برمی‌خیزند، اما او فوراً آنها را به عذاب گرفتار نمی‌سازد، با اینکه بر این کار توانایی کامل دارد، بلکه روزی آنها را پیوسته و پی در پی می‌دهد، و فضل خویش را بر آنان سرازیر می‌نماید.

60 : 22

ذٰلِكَ ۚ— وَمَنْ عَاقَبَ بِمِثْلِ مَا عُوْقِبَ بِهٖ ثُمَّ بُغِیَ عَلَیْهِ لَیَنْصُرَنَّهُ اللّٰهُ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ لَعَفُوٌّ غَفُوْرٌ ۟

مسئله به این منوال است که هر کس مورد ستم قرار بگیرد، برای او جایز است به اندازه‌ای که به او ستم شده است بر جنایتکار ستم نماید؛ و اگر چنین کرد، مورد ملامت قرار نمی‌گیرد و مقصر نیست؛ و اگر دوباره به او ستم شد، خداوند حتماً او را یاری خواهد کرد، چون او ستمدیده و مظلوم است؛ پس جایز نیست به‌خاطر اینکه حق خودش را گرفته است، مورد ستم قرار بگیرد. بنابراین کسی که دیگری را -چون بر او ستم کرده است- مجازات ‌نماید، خداوند چنین کسی را یاری می‌کند. پس کسی که هیچ احدی را مورد ستم و مجازات قرار نداده است، اگر مورد ستم قرار بگیرد و بر او جنایت شود، یاری خداوند به او نزدیک‌تر است. ﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٞ﴾ بدون شک، خداوند بخشایندۀ آمرزگار است؛ یعنی گناهکاران را می‌آمرزد، و فوراً آنها را عذاب نمی‌دهد، و گناهانشان را از بین می‌برد و آثارشان را از آنها دور می‌نماید. آمرزش و بخشایش، صفت ذاتی خداوند است، و بندگانش را در هر زمانی می‌آمرزد. پس برای شما مظلومان که مورد جنایت قرار گرفته‌اید، شایسته است که ببخشید و گذشت کنید تا خداوند نیز با شما چنین رفتار نماید. ﴿فَمَنۡ عَفَا وَأَصۡلَحَ فَأَجۡرُهُۥ عَلَى ٱللَّهِ﴾ پس هر کس ببخشد و به اصلاح بپردازد، پاداش او بر خداوند است.

61 : 22

ذٰلِكَ بِاَنَّ اللّٰهَ یُوْلِجُ الَّیْلَ فِی النَّهَارِ وَیُوْلِجُ النَّهَارَ فِی الَّیْلِ وَاَنَّ اللّٰهَ سَمِیْعٌ بَصِیْرٌ ۟

خداوند ذاتی است که این احکام نیکو و دادگرانه را برایتان مشروع نموده، و در تقدیر و تدبیرش به خوبی و نیکویی عمل می‌نماید. خداوندی که ﴿يُولِجُ ٱلَّيۡلَ فِي ٱلنَّهَارِ﴾ شب را در روز داخل می‌گرداند، و روز را بعد از شب می‌آورد، و بر یکی از آن دو می‌افزاید، و از دیگری می‌کاهد و برعکس؛ و بر اثر آن، فصل‌ها به‌وجود می‌آیند، و منافع شب و روز و خورشید و ماه محقق می‌شود که از بزرگ‌ترین نعمت‌های الهی برای بندگان است، و این برای آنان ضروری و لازم می‌باشد. ﴿وَأَنَّ ٱللَّهَ سَمِيعُ﴾ و خداوند شنوا است، و همۀ صداها را -علی رغم اینکه به ‌زبان‌های مختلفی هستند، و هریک نیاز مختلفی دارند- می‌شنود. ﴿بَصِيرٞ﴾ بینا است، و خیزش و حرکت مورچۀ سیاه را در زیرِ صخرۀ سنگ و در شبِ تاریک می‌بیند. ﴿سَوَآءٞ مِّنكُم مَّنۡ أَسَرَّ ٱلۡقَوۡلَ وَمَن جَهَرَ بِهِۦ وَمَنۡ هُوَ مُسۡتَخۡفِۢ بِٱلَّيۡلِ وَسَارِبُۢ بِٱلنَّهَارِ﴾ [برای او] یکسان است؛ کسی که پنهانی سخن بگوید، و آن کس که آشکارا بگوید؛ و آن‌که خویشتن را در شب پنهان گرداند و در روز آشکارا حرکت ‌نماید.

62 : 22

ذٰلِكَ بِاَنَّ اللّٰهَ هُوَ الْحَقُّ وَاَنَّ مَا یَدْعُوْنَ مِنْ دُوْنِهٖ هُوَ الْبَاطِلُ وَاَنَّ اللّٰهَ هُوَ الْعَلِیُّ الْكَبِیْرُ ۟

﴿ذَٰلِكَ بِأَنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡحَقُّ﴾ آن همه قدرت و حکم و احکامی که خداوند از آن برخوردار است، بدان جهت است که خداوند حق است؛ یعنی پایدار است، و همواره بوده و هست. اول است، و پیش‌از او هیچ چیزی نبوده است؛ و آخر است، و بعد ‌از او چیزی نیست. اسماء و صفاتش کامل است، و وعده‌اش راستین. او ذاتی است که وعده‌اش حق، و ملاقات و دیدارش حق، و دین او حق، و عبادتش حق، و همیشه ماندگار است. ﴿وَأَنَّ مَا يَدۡعُونَ مِن دُونِهِۦ هُوَ ٱلۡبَٰطِلُ﴾ و بت‌ها و انبازان، و حیوانات و جماداتی که به جز او به فریاد خوانده شده و پرستش می‌شوند، باطل‌اند؛ خودشان باطل، و عبادتشان نیز باطل است؛ چون آنها به چیزی دست انداخته‌اند که نابود شدنی و از بین رفتنی است؛ در نتیجه عبادت و پرستش آن بیهوده و باطل است. ﴿وَأَنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡعَلِيُّ ٱلۡكَبِيرُ﴾ و همانا خداوند والا و بزرگوار است ﴿ٱلۡعَلِيُّ﴾ یعنی هم در ذات والا است و بر بالای همۀ مخلوقات قرار دارد، و هم در منزلت و مقام، و دارای صفات کامل است؛ و هم در قدرت و تسلط والاست و بر همۀ مخلوقات چیره و غالب است. ﴿ٱلۡكَبِيرُ﴾ و نیز هم در ذات عظیم است و هم در اسما و صفاتش. و از مظاهر عظمت و بزرگی‌اش، این است که آسمان‌ها و زمین در روز قیامت در قبضۀ اویند؛ و آسمان‌ها را با دست راستش درهم می‌پیچد. کرسی و قلمرو فرمانروایی‌اش، آسمان و زمین را در بر گرفته است؛ و همۀ بندگان در اختیار او هستند. پس جز با خواست و مشیّت خداوند تصرف نمی‌کنند و کاری انجام نمی‌دهند، و جز با خواست و ارادۀ او حرکت نمی‌کنند و از حرکت باز نمی‌ایستند. حقیقت کبریا و بزرگی خدا را جز او کسی نمی‌داند؛ و هیچ فرشتۀ مقرب و هیچ پیامبری آن را نمی‌داند. از هر صفتِ کمال و کبریا و شکوهی برخوردار است، و او هریک ازاین صفت‌ها را به‌طور کامل داراست. از کبریایی او، این است که اهل آسمان‌ها و زمین هر عبادتی را برای او انجام می‌دهند؛ و هدف از آن، بزرگداشت و تعظیم خداوند است. به همین جهت «تکبیر» شعار و نشانۀ عبادت‌های بزرگ مانند نماز و غیره است.

63 : 22

اَلَمْ تَرَ اَنَّ اللّٰهَ اَنْزَلَ مِنَ السَّمَآءِ مَآءً ؗ— فَتُصْبِحُ الْاَرْضُ مُخْضَرَّةً ؕ— اِنَّ اللّٰهَ لَطِیْفٌ خَبِیْرٌ ۟ۚ

در اینجا خداوند آدمی را، به نگریستن در آیاتی که بر یگانگی و کمال او دلالت می‌نماید، تشویق می‌کند، پس فرمود: ﴿أَلَمۡ تَرَ﴾ آیا با چشمان و بینش خود مشاهده نکرده‌ای که ﴿أَنَّ ٱللَّهَ أَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ﴾ خداوند از آسمان آبی را فرو می‌فرستد؛ و بر زمین خشک که تمام درختان و گیاهانش خشک شده‌اند، می‌باراند، ﴿فَتُصۡبِحُ ٱلۡأَرۡضُ مُخۡضَرَّةً﴾ آنگاه زمین سرسبز و خرم می‌گردد. پس کسی که زمین را بعد از خشکی و مرگش زنده می‌نماید، مردگان را نیز، بعد ‌از آنکه تبدیل به استخوان‌هایی پوسیده شدند، زنده می‌گرداند. ﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٞ﴾ بی‌گمان خداوند باریک بین است، و درون اشیا و امور پوشیده و پنهان را می‌بیند؛ و با لطف است، و خیر و خوبی را به بندگان می‌رساند، و شر و بدی را از آنها دور می‌نماید؛ و همۀ اینها را طوری انجام می‌دهد که در بسیاری مواقع بر بندگانش پوشیده می‌ماند. و از لطف خداوند [نسبت به بندگان]، این است که توانایی و کمال اقتدارش را در انتقام گرفتن، به بنده‌اش نشان می‌دهد؛ اما بعد از آنکه در آستانۀ نابودی قرار گرفت، به داد او می‌رسد و لطفش را برای او آشکار می‌کند. و از لطف خداوند، این است که محل فرود قطرات باران، و جای رویش بذرهای زمین را می‌داند. پس آب را به محل همان بذر می‌برد ـ بذری که از خلائق و مردم پنهان است‌ـ ‌سپس انواع گیاهان می‌رویند. ﴿خَبِيرٞ﴾ و به امور پنهان و پوشیده، آگاه است.

64 : 22

لَهٗ مَا فِی السَّمٰوٰتِ وَمَا فِی الْاَرْضِ ؕ— وَاِنَّ اللّٰهَ لَهُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیْدُ ۟۠

﴿لَّهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِ﴾ آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است، همه آفریده و بندگان اویند؛ و خداوند با فرمانروایی و حکمت و کمال اقتدار خود، در آنها تصرف می‌نماید، و کسی دیگر در این میان اختیاری ندارد. ﴿وَإِنَّ ٱللَّهَ لَهُوَ ٱلۡغَنِيُّ﴾ و او بی‌نیاز است، و دارای بی‌نیازیِ مطلق می‌باشد، و از هر جهت مستغنی می‌باشد. و از بی‌نیازیِ او، این است که به هیچ کدام از آفریده‌هایش نیاز ندارد؛ و از سرِ ناتوانی و خواری به آنها پناه نمی‌برد؛ و کمبودی ندارد که آن را به وسیلۀ آنان جبران نماید. او نیازی ندارد که کسی را به همسری و فرزندی گیرد. و از بی نیازی‌اش این است که نمی‌خورد و نمی‌نوشد؛ و به آنچه مردم بدان نیاز دارند، به هیچ وجهی نیاز ندارد. پس او دیگران را خوراک می‌دهد، ولی خوراک داده نمی‌شود. و از بی‌نیازی‌اش این است که آفریدگان همه، در آفرینش و زندگی دینی و دنیایی خود، به او نیاز دارند. و یکی از مصادیق بی‌نیازی‌اش این است که اگر همۀ موجوداتِ آسمان‌ها و زمین -آنهایی که زنده‌اند و آنهایی که مرده‌اند در یک میدان جمع شوند، و هریک از آنها تا آنجا که دلش بخواهد، از خداوند طلب نماید، و خداوند به هر یک از آنها بیش از آنچه بخواهد -ببخشد، این کار از ملک و پادشاهی او چیزی نمی‌کاهد. و از بی‌نیازی‌اش این است که دست سخاوت و خیر و برکتش را، در شب و روز گشوده است؛ و چیزهایی را در بهشت قرار داده که هیچ چشمی مانند آن را ندیده، و هیچ گوشی آن را نشنیده، و به دل هیچ انسانی خطور نکرده است. ﴿ٱلۡحَمِيدُ﴾ در ذات و در نام‌هایش پسندیده و ستوده است، چون نام‌هایش نیکویند. و در صفاتش نیز ستوده است، چون همۀ صفت‌های او صفات کمال‌اند. و در کارهایش پسندیده می‌باشد، چون کارهای او سرشار از عدل و احسان و رحمت و حکمت است. و نیز در شرع و قانون خویش ستوده است، چون جز به آنچه مصلحت است، فرمان نمی‌دهد؛ و جز از آنچه که فساد محض است یا فسادش بیشتر است، نهی نمی‌نماید. تنها خداوند، شایستۀ ستایش است؛ ستایشی که آسمان‌ها و زمین و آنچه میان آن دو است، و بندگانش، توان ادای آن را ندارند؛ ستایشی که خود گویندۀ آن است، و برتر است از آنچه که بندگان، وی را ستایش می‌کنند. و او به‌خاطر توفیقاتی که به بندگان موفقّش ارزانی می‌دارد، نیز به‌خاطر خوار کردن کسانی که خوارشان نموده است، قابل ستایش است. و او در ستایش و حمدِ خویش، بی‌نیاز است؛ و در بی‌نیازی‌اش، ستوده و پسندیده می‌باشد.