ترجمة معاني سورة الكهف - الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - موسوعة القرآن الكريم

سورة الكهف - əl-Kəhf

من مقاصد السورة:

بيان منهج التعامل مع الفتن.

Fitnə baş qaldırdığı zaman ne əməl etməyin bəyan edilməsi.

1 : 18

ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ عَلَىٰ عَبۡدِهِ ٱلۡكِتَٰبَ وَلَمۡ يَجۡعَل لَّهُۥ عِوَجَاۜ

Həmd-sənalar kamillik, izzət və cəlal sifətləri, zahiri və batini nemətləri ilə Qurani-Kərimi Öz Rəsulu Muhəmmədə (sallallahu aleyhi və səlləm) nazil edən və bu Quranda heç bir nöqsana yol ver­məyən Allaha aiddir!

2 : 18

قَيِّمٗا لِّيُنذِرَ بَأۡسٗا شَدِيدٗا مِّن لَّدُنۡهُ وَيُبَشِّرَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ ٱلَّذِينَ يَعۡمَلُونَ ٱلصَّٰلِحَٰتِ أَنَّ لَهُمۡ أَجۡرًا حَسَنٗا

Uca Allah Quranı, kafirləri Allah yanında gözləyən şiddətli bir əzabla qorxudan, saleh əməllər edən mö­min­lərə də onları sevindirəcək gözəl mü­ka­fatla müjdə­ verən, içərisində heç bir ziddiyyata və ya ixtilafa yol verilmədən nazil etmişdir.

3 : 18

مَّٰكِثِينَ فِيهِ أَبَدٗا

Möminlər Cənnətdə onlara bəxş edilən naz-nemətlər içərisində əbədi qa­la­caq­lar və bu nemətlər onlardan əsla geri alınmayacaqdır.

4 : 18

وَيُنذِرَ ٱلَّذِينَ قَالُواْ ٱتَّخَذَ ٱللَّهُ وَلَدٗا

Bu Quran həmçinin: "Allah Özü­nə övlad götürmüşdür!" – de­yən yəhudi, nəsrani və bəzi müşrikləri gözləyən Allahın əzabı ilə qorxudar.

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• أنزل الله القرآن متضمنًا الحق والعدل والشريعة والحكم الأمثل .

• Uca Allah Quranı haqq, ədalət, şəri əhkamları və ən mükəmməl hökmləri üzündə əhatə edən bir kitab olaraq nazil etdi.

• جواز البكاء في الصلاة من خوف الله تعالى.

• Namazda ikən Uca Allah qorxusundan ağlamağın caiz olması.

• الدعاء أو القراءة في الصلاة يكون بطريقة متوسطة بين الجهر والإسرار.

• Dua etmək və ya namazda Quran oxumaq nə çox yüksək səslə, nə də çox aşağı səslə olmalı, əksinə, bu ikisi arasında orta bir yol olmalıdır.

• القرآن الكريم قد اشتمل على كل عمل صالح موصل لما تستبشر به النفوس وتفرح به الأرواح.

• Qurani-Kərim nəfsləri müjdələyən və ruhları sevindirən hər bir saleh əməli özündə cəm etmişdir.

5 : 18

مَّا لَهُم بِهِۦ مِنۡ عِلۡمٖ وَلَا لِأٓبَآئِهِمۡۚ كَبُرَتۡ كَلِمَةٗ تَخۡرُجُ مِنۡ أَفۡوَٰهِهِمۡۚ إِن يَقُولُونَ إِلَّا كَذِبٗا

Uca Allahın övladı olduğu barədə iddia edən bu iftiraçıların nə özlərinin nə də təqlid etdikləri ata-babalarının bir elmi, bir dəlili və ya bir sübutu vardır. Düşünmədən ağız­larından çıxartdıqları bu söz necə də çirkin bir sözdür. Onlar dedikləri bu söz, heç bir dayağa əsaslanmayan yalan­dan başqa bir şey deyildir!

6 : 18

فَلَعَلَّكَ بَٰخِعٞ نَّفۡسَكَ عَلَىٰٓ ءَاثَٰرِهِمۡ إِن لَّمۡ يُؤۡمِنُواْ بِهَٰذَا ٱلۡحَدِيثِ أَسَفًا

Ey Peyğəmbər! Onlar bu Kitaba inan­mır­lar deyə, sən qəm-qüssəyə, dərdə düşüb, kədərlə­nib özü­nü həlakmı edə­cəksən?! Onların haqqa yönəlmələri barədə sən cavabdeh deyilsən. Sənin vəzifən yalnız onları haqqa dəvət etməkdir.

7 : 18

إِنَّا جَعَلۡنَا مَا عَلَى ٱلۡأَرۡضِ زِينَةٗ لَّهَا لِنَبۡلُوَهُمۡ أَيُّهُمۡ أَحۡسَنُ عَمَلٗا

Biz yer üzündə mövcud olan bü­tün məxluqatı, onun üçün bir zinət və bərbəzək et­dik ki, in­san­lar­dan kimin Allahı razı salan gözəl əməl edəcəyini və kimin də daha pis əməl edəcəyini sınaq­dan keçirək və beləliklə də, hər kəsə etdiyi əməlin müqabilini verək.

8 : 18

وَإِنَّا لَجَٰعِلُونَ مَا عَلَيۡهَا صَعِيدٗا جُرُزًا

Biz yer üzündə mövcud olan bü­tün məxluqatı, dünya həyatı sona çatdıqdan sonra, onun məhv edib, üzərində heç bir ot birməyən quraq bir torpaq halına gətirərik. Ey ağıl sahibləri! Elə isə bundan ibrət alın!

9 : 18

أَمۡ حَسِبۡتَ أَنَّ أَصۡحَٰبَ ٱلۡكَهۡفِ وَٱلرَّقِيمِ كَانُواْ مِنۡ ءَايَٰتِنَا عَجَبًا

Ey Peyğəmbər! Sən əshabi-kəhfin və adlarının yazılı olduğu lövhəni möcüzələrimiz­in ən qə­ri­bəsi ol­du­ğunumu zənn etmə. Çünki göylərin və yerin yaradılışı kimi bundan başqa daha da təəccüb doğuran möcüzələrimiz vardır.

10 : 18

إِذۡ أَوَى ٱلۡفِتۡيَةُ إِلَى ٱلۡكَهۡفِ فَقَالُواْ رَبَّنَآ ءَاتِنَا مِن لَّدُنكَ رَحۡمَةٗ وَهَيِّئۡ لَنَا مِنۡ أَمۡرِنَا رَشَدٗا

Ey Peyğəmbər! Bir zaman özlərinin haqq dininə görə qaçıb ma­ğa­raya sığı­nan, Allaha iman etmiş mömin gənclərin özlərinin Rəbbinə dua edərək: "Ey Rəbbimiz! Bi­zə Öz tə­rəfindən mərhəmət əta et, günahlarımızı bağışla. Bizi düşmənlərimizdən qoru və kafirlərdən qaçıb hicrət və Sənə iman etdiyimizə görə haqq və düzgün yola yönəlməmiz üçün bizi hidayət yoluna yönəlt!" – dediklərini yadına sal.

11 : 18

فَضَرَبۡنَا عَلَىٰٓ ءَاذَانِهِمۡ فِي ٱلۡكَهۡفِ سِنِينَ عَدَدٗا

Onlar özlərinin dininə görə öz qövmlərindən qaçıb mağaraya sığındıqdan sonra heç bir səs eşitməmələri üçün onların qu­laq­la­rına pərdə çəkdik və on­ları çox uzun illər yu­xu­ya daldırıb, yatızdırdıq.

12 : 18

ثُمَّ بَعَثۡنَٰهُمۡ لِنَعۡلَمَ أَيُّ ٱلۡحِزۡبَيۡنِ أَحۡصَىٰ لِمَا لَبِثُوٓاْ أَمَدٗا

Sonra da bunun elmini ortaya çıxararaq bir-biriləri ilə mübahisə edən iki dəstədən han­sının, on­ların mağarada olduqları vaxt yatıb yuxuya daldıqları müd­də­ti daha düzgün he­sabladıqlarını bilmək üçün on­ları yatdıqları çox üzün bir yuxudan oyat­dıq.

13 : 18

نَّحۡنُ نَقُصُّ عَلَيۡكَ نَبَأَهُم بِٱلۡحَقِّۚ إِنَّهُمۡ فِتۡيَةٌ ءَامَنُواْ بِرَبِّهِمۡ وَزِدۡنَٰهُمۡ هُدٗى

Ey Peyğəmbər! Biz sənə onların başların gələn bu əhvalatı və barəsində heç bir şübhə olmayan bu xəbəri olduğu kimi söy­lə­yi­rik. Onlar Rəb­bi­nə iman gə­tirmiş və Allahın rizasını qazanmaq üçün saleh əməllər edən gənc­lər idi. Biz də on­la­rın haqq üzərində sabit qalmalarını və hi­da­yə­tlərini artırdıq.

14 : 18

وَرَبَطۡنَا عَلَىٰ قُلُوبِهِمۡ إِذۡ قَامُواْ فَقَالُواْ رَبُّنَا رَبُّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ لَن نَّدۡعُوَاْ مِن دُونِهِۦٓ إِلَٰهٗاۖ لَّقَدۡ قُلۡنَآ إِذٗا شَطَطًا

Allahın vəhdaniyyətinə olan imanlrını kafir hökmdarın qar­şısında elan etdikləri zaman, Biz o gənclərin qəlblərini imanla və həmçinin imanlarında sabitqədəm olmaları və vətənlərini tərk etməyə qarşı səbir nümayiş etmələri üçün səbat verib qüvvətləndirdik. Onlar o vaxt qalxıb hökmdara: "İman edib, itaət etdiyimiz Rəbbimiz, göy­lə­rin və ye­rin Rəb­bidir. Biz heç vaxt Ondan başqa, yalandan onların ilah olduqları idda edilən mə­budlara iba­dət et­mə­yə­cə­yik. Əgər biz Ondan başqasına ibadət edəcəyimnizi söyləsək bu zaman haqqdan uzaq və ədalətsiz bir söz söyləmiş olarıq!" – de­mişdilər.

15 : 18

هَٰٓؤُلَآءِ قَوۡمُنَا ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِهِۦٓ ءَالِهَةٗۖ لَّوۡلَا يَأۡتُونَ عَلَيۡهِم بِسُلۡطَٰنِۭ بَيِّنٖۖ فَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّنِ ٱفۡتَرَىٰ عَلَى ٱللَّهِ كَذِبٗا

Bunda sonra həmin gənclər bir-biririnə baxaraq: "Bi­zim bu qövmümüz özlərinə Allah­dan başqa ibadət edəcəkləri mə­budlar qə­bul etdilər. Onlar Allahdan başqasına ibadət etdiklərinə görə aşıq-aydın heç bir dəlil gətirməyə qadir deyillər. Allahın şəriki olması barədə ya­lan uydu­ran kimsədən daha zalım bir kəs ola bi­lməz!" – dedilər.

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• الداعي إلى الله عليه التبليغ والسعي بغاية ما يمكنه، مع التوكل على الله في ذلك، فإن اهتدوا فبها ونعمت، وإلا فلا يحزن ولا يأسف.

• Allaha dəvət edənin üzərinə düşən, Allaha təvəkkül etməklə yanaşı, bacardığı qədər Allaha dəvət etmək və bu yolda səy göstərməkdir. Əgər onun dəvətini qəbul etsələr, bu nə gözəl. Əgər dəvətini qəbul etməsələr, bu zaman kədərlənib hüzünlü olmalı deyil.

• في العلم بمقدار لبث أصحاب الكهف، ضبط للحساب، ومعرفة لكمال قدرة الله تعالى وحكمته ورحمته.

• Əshabi-kəhfin mağarada nə qədər qaldıqları müddətin elmi, hesabın dəqiq bilinməsi və həmçinin Uca Allahın qüdrətinin, hikmətinin və Ona iman edən qullarına qarşı olan rəhmətinin bilinməsi üçündür.

• في الآيات دليل صريح على الفرار بالدين وهجرة الأهل والبنين والقرابات والأصدقاء والأوطان والأموال؛ خوف الفتنة.

• Yuxarıda qeyd edilən ayələrdə fitnə qorxusundan dini daha yaxşı yaşaya bilmək üçün əhli-əyalı, oğul-uşağı, qohum-əqrəbanı, dost-tanışı, vətəni və mal-dövləri tərk edib Allah üçün hicrət etməyə dair açıq-aydın dəlil vardır.

• ضرورة الاهتمام بتربية الشباب؛ لأنهم أزكى قلوبًا، وأنقى أفئدة، وأكثر حماسة، وعليهم تقوم نهضة الأمم.

• Gənclərin tərbiyəsi ilə maraqlanmağın və onların sağlam əqidə üzərində böyümələrinə qayğı göstərməyin zərir və önəmli bir iş olması. Çünki onların qəlbləri pak, ürəkləri təmiz və daha coşqun olduqları üçün ümmətin ayaqda qalması məhz onların çiyinləri üzərinə düşür.

16 : 18

وَإِذِ ٱعۡتَزَلۡتُمُوهُمۡ وَمَا يَعۡبُدُونَ إِلَّا ٱللَّهَ فَأۡوُۥٓاْ إِلَى ٱلۡكَهۡفِ يَنشُرۡ لَكُمۡ رَبُّكُم مِّن رَّحۡمَتِهِۦ وَيُهَيِّئۡ لَكُم مِّنۡ أَمۡرِكُم مِّرۡفَقٗا

Madam ki, siz qövmünüzdən uzaqlaşdınız, onların Allah­dan savayı ibadət etdik­lə­rini tərk etdi­niz və bundan sonra da yalnız Uca Allaha ibadət edəcəksiniz, elə isə dininizdə sabit qalıb, fitnəyə düşməməkdən ötrü mağa­raya sığı­nın ki, Rəbbiniz sizə Öz mərhə­mə­tini geniş etsin, sizi düşməninizdən hifz edib, onların şərindən qorusun, həyatınızda faydalanasınız deyə işi­nizi asanlaşdırsın və sizə qövmünüz arasında yaşamaqdan daha da xeyirli bir həyat bəxş etsin!

17 : 18

۞ وَتَرَى ٱلشَّمۡسَ إِذَا طَلَعَت تَّزَٰوَرُ عَن كَهۡفِهِمۡ ذَاتَ ٱلۡيَمِينِ وَإِذَا غَرَبَت تَّقۡرِضُهُمۡ ذَاتَ ٱلشِّمَالِ وَهُمۡ فِي فَجۡوَةٖ مِّنۡهُۚ ذَٰلِكَ مِنۡ ءَايَٰتِ ٱللَّهِۗ مَن يَهۡدِ ٱللَّهُ فَهُوَ ٱلۡمُهۡتَدِۖ وَمَن يُضۡلِلۡ فَلَن تَجِدَ لَهُۥ وَلِيّٗا مُّرۡشِدٗا

Gənclər mağaraya sığınaraq, onlara əmr olunan şeyə tabe oldular. Uca Allah mağarada onları yuxuya daldırdı və beləliklə də onları düşmənlərinin şərindən qorudu. Ey Onların əhvalatlarını oxuyan kimsə! Günəş məşriqdən doğ­duğu zaman onların ma­ğa­­ra­sı­nın sağ tərəfinə yönəlib ma­ğa­­ra­ya öz süasından toxundurduğunu, bat­dığı zaman isə onlara toxunmadan, onlardan uzaqlaşıb sol tərə­fə adladı­ğı­nı, onlar günəşin hərarəti özlərinə zərər verməyən daima kölğə içində olduqlarını, onların da mağaranın içində geniş bir yerdə yer­ləşdiklərini, ehtiyacları olduğu havanı rahatca necə tənəffüs etdiklərinidə görərdin. Onların mağaraya sığınmaları, orada uzun illər yuxuya dalmaları, günəşin süaları onlara toxunmadan meyil etməsi, mağarada yatdıqları yerin geniş olması və onları öz qövmlərinin şərindən xilas edilməsi Uca Allahın qüdrətinə dəlalət edən qəribə işlərindəndir. Allah kimi doğ­ru yola yönəl­dərsə, həqiqətən də o, doğru yol­dadır. Kimi də azdı­rarsa, ona doğ­ru yolu göstərən və bu yola yönəldən bir yaxın adam tapa bilməzsən. Çünki hidayət bəxş edib, doğru yola yönətmək kiminsə əlində deyil, bu yalnız Uca Allahın əlində olan bir işdir!

18 : 18

وَتَحۡسَبُهُمۡ أَيۡقَاظٗا وَهُمۡ رُقُودٞۚ وَنُقَلِّبُهُمۡ ذَاتَ ٱلۡيَمِينِ وَذَاتَ ٱلشِّمَالِۖ وَكَلۡبُهُم بَٰسِطٞ ذِرَاعَيۡهِ بِٱلۡوَصِيدِۚ لَوِ ٱطَّلَعۡتَ عَلَيۡهِمۡ لَوَلَّيۡتَ مِنۡهُمۡ فِرَارٗا وَلَمُلِئۡتَ مِنۡهُمۡ رُعۡبٗا

Ey Əshabi-kəhfin əhvalatlarını oxuyan kimsə! Onlar yatmış ikən gözləri açıq olduğundan dolayı sən on­ları oyaq zənn edərdin. Halbuki onlar, sözün həqiqi mənasında yuxuya dalmışdılar. Onlar yuxuda ikən torpaq cəsədlərini çürütməsin deyə, Biz bəzən on­ları sağ tərəfə, bəzən də sol tərəfə çe­virirdik. On­ların iti isə mağaranın girəcəyində qabaq pən­cələrini uza­daraq yatmışdı. Əgər sən onları bu vəziyyətdə görsəydin, onlardan qorxduğun üçün dö­nüb qa­çar­­­dın və bu üzdən qəlbini dəh­şət və qorxu bürüyərdi.

19 : 18

وَكَذَٰلِكَ بَعَثۡنَٰهُمۡ لِيَتَسَآءَلُواْ بَيۡنَهُمۡۚ قَالَ قَآئِلٞ مِّنۡهُمۡ كَمۡ لَبِثۡتُمۡۖ قَالُواْ لَبِثۡنَا يَوۡمًا أَوۡ بَعۡضَ يَوۡمٖۚ قَالُواْ رَبُّكُمۡ أَعۡلَمُ بِمَا لَبِثۡتُمۡ فَٱبۡعَثُوٓاْ أَحَدَكُم بِوَرِقِكُمۡ هَٰذِهِۦٓ إِلَى ٱلۡمَدِينَةِ فَلۡيَنظُرۡ أَيُّهَآ أَزۡكَىٰ طَعَامٗا فَلۡيَأۡتِكُم بِرِزۡقٖ مِّنۡهُ وَلۡيَتَلَطَّفۡ وَلَا يُشۡعِرَنَّ بِكُمۡ أَحَدًا

Onlar haqqında sənə söylədiyimiz hər bir şey, Bizim heyrətamiz qüdrətimiz sayəsində baş verən işlərdəndir. Biz onları, uzun müddət yatdıqdan sonra mağarada nə qədər yuxuya daldıqlarını bir-birindən so­ru­şmaları üçün yuxudan oyatdıq. Onlardan bəziləri mağarada bir gün, yaxud günün bir hissəsi qədər yatdıqlarını dedi­lər. Mağarada yatdıqları müddəti dəqiq bilməyənlər isə: "Mağarada yatıb qaldığınız müddəti Rəbbiniz daha yaxşı bi­lir, bu işi Allaha həvalə edin və sizə aid olan işlə məşğul olun" – deyərək cavab verdilər. Sonra onlardan biri belə dedi: "İndi isə aranızdan bi­ri­ni, bu gümüş pulunuzla həmin şə­hə­rə göndərin. Qoy baxsın yemək satanların hansının yeməyi daha tə­­mizdirsə və hansının qazancı daha halaldırsa, ondan alıb sizə azuqə gə­tirsin. Şəhərə daxil olduqda, oradan çıxdıqda və şəhər sakinləri ilə əlaqə yaratdıqda qoy o, son dərəcə eh­ti­yat­lı ol­sun, ağıllı hərəkət etsin, sonu zərərlə qurtara biləcək hallardan uzaq dursun və heç kəsə sizin yerinizi öyrənməyə imkan verməsin!

20 : 18

إِنَّهُمۡ إِن يَظۡهَرُواْ عَلَيۡكُمۡ يَرۡجُمُوكُمۡ أَوۡ يُعِيدُوكُمۡ فِي مِلَّتِهِمۡ وَلَن تُفۡلِحُوٓاْ إِذًا أَبَدٗا

Əgər qövmünüz sizdən xəbər tutub, yerinizi bilsələr, bu zaman sizi ya daşqalaq edib öldürər, ya da Allahın sizi haqq dinə hidayət etməzdən əvvəl olduğunuz batil dinə geri dön­dərərlər. Əgər siz batil dinə geri dönsəniz, onda siz nə dünya həyatında, nə də axirətdə, heç vaxt nicat tapa bilməz­si­niz, əksinə, Allahın sizi hidayət etdiyi haqq dini tərk edib və batil bir dinə döndüyünüzə görə böyük bir ziyana uğramış olarsınız!

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• من حكمة الله وقدرته أن قَلَّبهم على جنوبهم يمينًا وشمالًا بقدر ما لا تفسد الأرض أجسامهم، وهذا تعليم من الله لعباده.

• Əshabi-kəhfin mağarada yatdıqları müddət içərisində, torpaq onların cəsədlərini çürütməməsi üçün onların sağ və sol tərəfə çevrilmələri uca Allahın hikməti və qüdrətindəndir. Həmçinin, bu, Allahın Öz qullarına öyrətdiyi bir elmdir.

• جواز اتخاذ الكلاب للحاجة والصيد والحراسة.

• Ehtiyac olduqda ov və mühafizə kimi məqsədlərlə it saxlamaq caizdir.

• انتفاع الإنسان بصحبة الأخيار ومخالطة الصالحين حتى لو كان أقل منهم منزلة، فقد حفظ ذكر الكلب لأنه صاحَبَ أهل الفضل.

• Xeyirli və saleh insanlardan daha az məqam sahibi olan bir kimsənin, xeyirli və saleh insanlarla yoldaşlıq etməsi və onlarla bir yerdə oturub-durması onun üçün faydalıdır. Çünki uca Allah, saleh insanlarla birğə olan itin xəbərini qoruyub bizə çatdırmışdır.

• دلت الآيات على مشروعية الوكالة، وعلى حسن السياسة والتلطف في التعامل مع الناس.

• Yuxarıda qeyd edilən ayələrdə alış-verişdə vəkalətin caiz olmasına və eyni zamanda insanlarla gözəl münasibət qurub və onlarla gözəl şəkildə rəftar etməyə dair dəlil vardır.

21 : 18

وَكَذَٰلِكَ أَعۡثَرۡنَا عَلَيۡهِمۡ لِيَعۡلَمُوٓاْ أَنَّ وَعۡدَ ٱللَّهِ حَقّٞ وَأَنَّ ٱلسَّاعَةَ لَا رَيۡبَ فِيهَآ إِذۡ يَتَنَٰزَعُونَ بَيۡنَهُمۡ أَمۡرَهُمۡۖ فَقَالُواْ ٱبۡنُواْ عَلَيۡهِم بُنۡيَٰنٗاۖ رَّبُّهُمۡ أَعۡلَمُ بِهِمۡۚ قَالَ ٱلَّذِينَ غَلَبُواْ عَلَىٰٓ أَمۡرِهِمۡ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيۡهِم مَّسۡجِدٗا

Beləliklə, Bizim, əshabi-kəhfi uzun illər yuxuya daldırmağımız, bu uzun ilərdən sonra onları yuxudan oyatmağımız, öz şəhərlərində yaşayanlara Allahın möminlərə yardım edəcək vədinin və öldükdən sonra yenidən dirilmənin həqi­qət oldu­ğunu və qiyamət saatının da mütləq qopacağını onlara bildirib xəbərdar etmək üçün qüdrətimizə dəlalət edən qəribə işlərimizdən biridir. Əshabi-kəhfin halı insanlara bəlli olduqdan sonra onlar bir müddət həyat sürüb, bunun ardından vəfat etdilər. Onların bu durumuna şahid olan kimsələr onlar üçün nə edəcəkləri darədə ixtilaf etdilər. Onlardan bəziləri: "Əshabi-kəhfi qorumaq və mühafizə etmək üçün mağaranın girəcəyinə bir divar hörün, Rəbbi onların halını daha yaxşı bi­lir, çünki onların uzun illər mağarada yatdıqdan sonra yuxudan oyanmalıarı onların Allah yanında yüksək məqama sahib olduqlarını göstərir!" – dedilər. Bu zaman öz qövmü arasında bəzi nüfuz sahibləri, lakin Allahın dinindən elmsiz olan və həmçinin doğru dəvət sahib olmayan kimsələr: "Əshabi-kəhfə hörmət əlaməti olaraq və onların uzun illər boyu yatdıqları yerlərinin bilinib xatırlanması üçün orada ibadət edilsin deyə on­ların üstündə bir mütləq bir məscid bina edəcəyik!" – dedilər.

22 : 18

سَيَقُولُونَ ثَلَٰثَةٞ رَّابِعُهُمۡ كَلۡبُهُمۡ وَيَقُولُونَ خَمۡسَةٞ سَادِسُهُمۡ كَلۡبُهُمۡ رَجۡمَۢا بِٱلۡغَيۡبِۖ وَيَقُولُونَ سَبۡعَةٞ وَثَامِنُهُمۡ كَلۡبُهُمۡۚ قُل رَّبِّيٓ أَعۡلَمُ بِعِدَّتِهِم مَّا يَعۡلَمُهُمۡ إِلَّا قَلِيلٞۗ فَلَا تُمَارِ فِيهِمۡ إِلَّا مِرَآءٗ ظَٰهِرٗا وَلَا تَسۡتَفۡتِ فِيهِم مِّنۡهُمۡ أَحَدٗا

Mağarada yuxuya dalan gənclərin sayı barədə münaqişə edənlərdən bəziləri: "Onlar üç kişidir, dör­dün­cü­sü isə köpəkləridir!" – de­yəcək­lər. Digərləri isə "On­lar beş kişi­dir, altıncısı isə köpəklə­ri­dir!" – de­yəcək­lər. Bu­ iki dəstə nə söyləmişsə, bunların hər ikisi də zənnə qapanaraq, bilmədikləri bir şeyi təxmin edərək söyləyəmişdilər. Bəzi­ləri də: "On­lar yed­di­ kişi­dir, səkki­zincisi isə kö­pəklə­ri­dir!" – de­yəcək­lər. Ey Peyğəmbər! Onlara belə de: "On­la­­rın sa­yını Rəbbim daha yaxşı bilir. Rəbbin bildirdiyi kimsələr müstəsna olmaqla insan­lardan onların sayının nə qədər olduğunu bilən çox az­dır. Sən nə onların sayı və nə də başqa halları barədə, istər Kitab əhli ilə istərsədə ki qeyriləri ilə açıq-aydın bir şəkildə və çox da dərinə varmadan və Allahın onlar barədə sənə nazil etdiyi ayələrə istinad edərək mübahisə et. Kitab əhli və ya başqalarından əshabi-kəhf barədə bir şey soruşma, çünki onlar bu hekayət haqqında heç bir elmə sahib deyillər!"

23 : 18

وَلَا تَقُولَنَّ لِشَاْيۡءٍ إِنِّي فَاعِلٞ ذَٰلِكَ غَدًا

Ey Peyğəmbər! Sabah etmək istədiyin bir iş barəsində: "Mən sabah onu mütləq edəcəyəm!" – demə! Çünki sən, sabah həmin işi edə biləcəyini və ya o işi etməyə sənə hər hansı bir maneənin çıxacağını bilmirsən. Uca Allah bu ayədə Peyğəmbərə (sallallahu aleyhi və səlləm) xitab etsədə, amma ayənin mənası hər müsəlmana aiddir.

24 : 18

إِلَّآ أَن يَشَآءَ ٱللَّهُۚ وَٱذۡكُر رَّبَّكَ إِذَا نَسِيتَ وَقُلۡ عَسَىٰٓ أَن يَهۡدِيَنِ رَبِّي لِأَقۡرَبَ مِنۡ هَٰذَا رَشَدٗا

Ancaq o edəcəyin hər hansı bir işi Allahın istəyinə bağlayaraq belə deməlisən: "Əgər Allah is­tə­sə ("in­şallah") o işi edəcəyəm!". İn­şallah deməyi unut­du­ğun za­man Rəbbi­ni yada salıb: "Ümid edirəm ki, Rəb­bim məni hidayət və müvəffəqiyyət baxımından bun­dan daha yaxın olan bir yola yönəltsin" – de.

25 : 18

وَلَبِثُواْ فِي كَهۡفِهِمۡ ثَلَٰثَ مِاْئَةٖ سِنِينَ وَٱزۡدَادُواْ تِسۡعٗا

Əshabi-kəhf qaldıqları mağarada düz üç yüz doqquz il qaldılar.

26 : 18

قُلِ ٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِمَا لَبِثُواْۖ لَهُۥ غَيۡبُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ أَبۡصِرۡ بِهِۦ وَأَسۡمِعۡۚ مَا لَهُم مِّن دُونِهِۦ مِن وَلِيّٖ وَلَا يُشۡرِكُ فِي حُكۡمِهِۦٓ أَحَدٗا

Ey Peyğəmbər! Onlara de: "Əshabi-kəhfin mağaralarında nə qədər qal­dıqla­rı­nı Allah daha yaxşı bilir. Artıq uca Allah onların mağaralarında qaldıqları müddəti bizə bildirmişdir. Bundan sonra bir kimsənin uca Allahın söylədiyinin üzərinə hər hansı bir söz söyləməyə haqqı yoxdur. Çünki göy­lə­rin və yerin qeybində olan hər bir şeyin yaradılması və elmi yalnız Ona aiddir. Uca Allah nə gözəl gö­rəndir, O, hər bir şeyi görür. Uca Allah nə gözəl eşidəndir, O, hər bir şeyi eşi­dir! İnsanların Allahdan başqa onların işlərinə yardım edən heç bir dostu və hima­yə­darı yox­dur. Uca Allah Öz hökmünə heç bir kimsəni əsla şərik et­məz. Höküm verən yalnız Odur!"

27 : 18

وَٱتۡلُ مَآ أُوحِيَ إِلَيۡكَ مِن كِتَابِ رَبِّكَۖ لَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَٰتِهِۦ وَلَن تَجِدَ مِن دُونِهِۦ مُلۡتَحَدٗا

Ey Peyğəmbər! Allahın sənə Quranda vəhy etdiyini oxu və onunla əməl et. Onun kəl­mə­lərini dəyişdirəcək bir kimsə yoxdur. Çünki bu kəl­mə­lərin hamısı doğru və hamısı ədalətli kəl­mə­lərdir. Sən uca Allahdan başqa heç bir sı­ğına­caq və ya səni qoruyacaq bir kimsə əsla ta­pa bilməz­sən.

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• اتخاذ المساجد على القبور، والصلاة فيها، والبناء عليها؛ غير جائز في شرعنا.

• İslam şəriətində qəbirlər üzərində məscidlər bina etmək və qəbirlər üzərində bina edilən məscidlərdə namaz qılmaq caiz deyildir.

• في القصة إقامة الحجة على قدرة الله على الحشر وبعث الأجساد من القبور والحساب.

• Əshabi-kəhfin hekayəsində, uca Allahın bütün məxluqatı bir yerə toplamasına, ölümdən sonra insanları qəbirlərindən dirildib qaldırmasına və onları dünyada etdiklər əməllərə görə hesaba çəkməsinə qadir olduğuna dair dəlil vardır.

• دلَّت الآيات على أن المراء والجدال المحمود هو الجدال بالتي هي أحسن.

• Yuxarıda qeyd edilən ayələr, bəyənilən münaqişənin və ya mübahisənin şəriətə müvafiq olaraq, gözəl bir şəkildə edilən münaqişənin və ya mübahisənin olduğuna dəlalət etməkdədir.

• السُّنَّة والأدب الشرعيان يقتضيان تعليق الأمور المستقبلية بمشيئة الله تعالى.

• Şəri sünnət və ədəb, gələcəkdə edilməsi istənilən hər hansı bir işin, uca Allahın istəyinə bağlamağın gərəkliyini göstərməkdədir.

28 : 18

وَٱصۡبِرۡ نَفۡسَكَ مَعَ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ رَبَّهُم بِٱلۡغَدَوٰةِ وَٱلۡعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجۡهَهُۥۖ وَلَا تَعۡدُ عَيۡنَاكَ عَنۡهُمۡ تُرِيدُ زِينَةَ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَاۖ وَلَا تُطِعۡ مَنۡ أَغۡفَلۡنَا قَلۡبَهُۥ عَن ذِكۡرِنَا وَٱتَّبَعَ هَوَىٰهُ وَكَانَ أَمۡرُهُۥ فُرُطٗا

Özünü səhər və axşam çağı, ixlasla Rəb­binə dua və ibadət edən kimsələrlə daima bir­likdə et. Zəngin və şərəfli insanlarla oturub-durmağa həris olub, nəzərlərini ixlasla Allaha ibadət edən kimsələrdən çevirmə. Qəlbini möhürləyərək Bizi zikir etməkdən xə­bərsiz etdiyi­miz, sənə öz məclisindən yoxsulları uzaqlaşdırmağı əmr edən, nəf­sinin istək­lərini Rəbbinə itaət etməkdən üzstün tutan və işləri boş faydasız və ziyan olan bir kim­sə­yə ita­ət etmə!

29 : 18

وَقُلِ ٱلۡحَقُّ مِن رَّبِّكُمۡۖ فَمَن شَآءَ فَلۡيُؤۡمِن وَمَن شَآءَ فَلۡيَكۡفُرۡۚ إِنَّآ أَعۡتَدۡنَا لِلظَّٰلِمِينَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمۡ سُرَادِقُهَاۚ وَإِن يَسۡتَغِيثُواْ يُغَاثُواْ بِمَآءٖ كَٱلۡمُهۡلِ يَشۡوِي ٱلۡوُجُوهَۚ بِئۡسَ ٱلشَّرَابُ وَسَآءَتۡ مُرۡتَفَقًا

Ey Peyğəmbər! Qəlblərinin qəflətindən dolayı Allahın zikrindən üz çevirən kimsələrə belə de: "Sizə gətirdiyim bu din, haqq dindir. Bu din məndən deyil, Allah tərəfindəndir. Məndən möminləri öz məclisimdən qovmağımı tələb etmənizi də yerinə yetirməyəcəyəm. Sizdən kim bu haqqa iman etmək istəyirsə, iman etsin, buna görə sonda Allahın ona verəcəyi mükafat onu çox sevindirəcək. Kim də kafir olmaq istəyirsə qoy kafir olsun, buna görə də sonda onu gözləyən əzab onu çox məyus edəcək!" Biz Allaha küfür etməyi seçərək özlərinə zülm edən zalım­lar üçün Cəhənnəmin divarları onları əhatə edən əzəmətli bir od ha­zırlamışıq. Onlar oradan qaçıb canlarını qurtara bilməyəcəklər. Onlar şiddətli susuzluqdan dolayı su istədiklərində, onlara qaynar və çirkli yağ kimi su ilə kömək ediləcək­dir. Onlar həmin suyu içdikdə o suyun hərarətindən üzləri qovurulacaqdır. Onlara kömək edilərək verilən bu su, necə də pis və murdar bir sudur. Çünki bu su, onlıarın susuzluğunu yatızdırmaz, əsksinə susuzluqlarını daha da artırar. Onların dərilərini yandırıb-yaxan alov da əsla söndürülməz. Həqiqətən, Cəhənnəm necə də pis məs­kən və pis qərar tutulan bir yerdir!

30 : 18

إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ إِنَّا لَا نُضِيعُ أَجۡرَ مَنۡ أَحۡسَنَ عَمَلًا

Sözsüz ki, Allaha iman gətirib, saleh əməllər edənlər, əməllərini gözəl bir şəkildə əta etdiklərinə görə onlar üçün böyük bir savab vardır. Biz yaxşı işlər görənlərin əcrini puç etmərik. Əksinə, onların əcirlərini naqis edilmədən, kamil bir şəkildə verərik.

31 : 18

أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ جَنَّٰتُ عَدۡنٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهِمُ ٱلۡأَنۡهَٰرُ يُحَلَّوۡنَ فِيهَا مِنۡ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٖ وَيَلۡبَسُونَ ثِيَابًا خُضۡرٗا مِّن سُندُسٖ وَإِسۡتَبۡرَقٖ مُّتَّكِـِٔينَ فِيهَا عَلَى ٱلۡأَرَآئِكِۚ نِعۡمَ ٱلثَّوَابُ وَحَسُنَتۡ مُرۡتَفَقٗا

İman edərək, saleh əməllər etməklə vəsf olunan o kimsələr üçün sarayları altın­dan şirin dadlı Cənnət çayları axan, içində əbədi qalacaqları cən­nətlər hazırlan­mışdır. Onlar ora­da qızıl bilərziklərlə bəzə­di­lə­cək, nazik və qalın ipəkdən yaşıl paltarlar geyə­cək və üstləri gözəl bəzəklərlə bəzədilmiş taxt­la­rın üs­tündə dir­səklənə­cək­lər. Onlara verilən mükafat nə gözəl mü­ka­fatdır, içərisində qərar tutacaqları Cənnət nə necə də gözəl məskəndir!

32 : 18

۞ وَٱضۡرِبۡ لَهُم مَّثَلٗا رَّجُلَيۡنِ جَعَلۡنَا لِأَحَدِهِمَا جَنَّتَيۡنِ مِنۡ أَعۡنَٰبٖ وَحَفَفۡنَٰهُمَا بِنَخۡلٖ وَجَعَلۡنَا بَيۡنَهُمَا زَرۡعٗا

Ey Peyğəmbər! Onlara, biri mömin, digəri kafir olan iki kişinin əhva­la­tını mə­səl çək. Bunlardan kafir olanına iki üzün bağ ve­rib, bu iki üzüm bağını da xur­ma­ ağacları ilə əhatə etdik və bu iki bağın boş qalan yerlərində əkin saldıq.

33 : 18

كِلۡتَا ٱلۡجَنَّتَيۡنِ ءَاتَتۡ أُكُلَهَا وَلَمۡ تَظۡلِم مِّنۡهُ شَيۡـٔٗاۚ وَفَجَّرۡنَا خِلَٰلَهُمَا نَهَرٗا

Hər iki bağ da xurma, üzüm meyvələrini və öz bəhrəsini heç bir şeyi naqis etmədən, əksinə, bol-bol, kamil bir şəkildə ver­di. Biz də rahat sulanması üçün o hər iki bağın ara­larında bir çay axıtdıq.

34 : 18

وَكَانَ لَهُۥ ثَمَرٞ فَقَالَ لِصَٰحِبِهِۦ وَهُوَ يُحَاوِرُهُۥٓ أَنَا۠ أَكۡثَرُ مِنكَ مَالٗا وَأَعَزُّ نَفَرٗا

İki bağa sahib olan kimsənin, bu iki bağdan başqa mal-dövləti, meyvəsi və gəliri də var idi. Bundan dolayı o, özünü mömin yoldaşından üstün tutaraq, qürürlu bir halda ona: "Mən mal-dövlət və sər­vətcə səndən daha zən­gin və qəbilə, qohum-əqraba cəhətdən də səndən daha qüvvət­liyəm!" – dedi.

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• فضيلة صحبة الأخيار، ومجاهدة النفس على صحبتهم ومخالطتهم وإن كانوا فقراء؛ فإن في صحبتهم من الفوائد ما لا يُحْصَى.

• Bu ayələrdə xeyirli, saleh insanlarla yoldaşlıq etməyin, onlar hətta yoxsul insanlar da olsalar, onlarla birgə olmağa səy göstərməyin fəziləti bəyan edilmişdir. Çünki xeyirli insanlarla dostluq etməyin saysız dərəcədə faydaları vardır.

• كثرة الذكر مع حضور القلب سبب للبركة في الأعمار والأوقات.

• İnsanın düşünərək və qorxu ilə Allahı zikir edib, yad etməsi onun ömrünün və vaxtının bərəkətli olmasına səbəbdir.

• قاعدتا الثواب وأساس النجاة: الإيمان مع العمل الصالح؛ لأن الله رتب عليهما الثواب في الدنيا والآخرة.

• Savab qazanmağın və nicat tapmağın iki əsası vardır: Bunlardan biri, iman gətirmək, ikincisi isə saleh əməl etmək. Çünki uca Allah iman gətirib, saleh əməl edənlərə dünya və axirət həyatında böyük savab verəcəyini vəd etmişdir.

35 : 18

وَدَخَلَ جَنَّتَهُۥ وَهُوَ ظَالِمٞ لِّنَفۡسِهِۦ قَالَ مَآ أَظُنُّ أَن تَبِيدَ هَٰذِهِۦٓ أَبَدٗا

O kafir kişi, mömin olan kişi ilə birgə öz bağını ona göstərmək üçün küfr və təkəbbülük etməklə özünə zülm edərək ba­ğına daxil olub dedi: "Gördüyün bu bağın ərsəyə gəlib və daima belə bir halda qalması üçün əlimdən gələni etdiyimə görə, bunun nə vaxt­sa məhv ola bi­ləcəyini dü­şün­mürəm!"

36 : 18

وَمَآ أَظُنُّ ٱلسَّاعَةَ قَآئِمَةٗ وَلَئِن رُّدِدتُّ إِلَىٰ رَبِّي لَأَجِدَنَّ خَيۡرٗا مِّنۡهَا مُنقَلَبٗا

Qiyamət gününün gələcəyini də heç zənn etmi­rəm. Yaşadığımız bu dünya həyatı əbədi olan bir həyatdır. Öldükdən sonra təkrarən dirilib, Rəbbimin ya­nı­na qay­tarılmağı fərz etmiş olsam, təkrarən dirildiyimdən sonra qayıdacağım yerdə söz­süz ki, bundan daha gözəl bir bağım olacaq. Dünyada zəngin olan, öldükdən sonra yenidən dirildikdə də zəngin olar!"

37 : 18

قَالَ لَهُۥ صَاحِبُهُۥ وَهُوَ يُحَاوِرُهُۥٓ أَكَفَرۡتَ بِٱلَّذِي خَلَقَكَ مِن تُرَابٖ ثُمَّ مِن نُّطۡفَةٖ ثُمَّ سَوَّىٰكَ رَجُلٗا

Onunla söhbət edən mömin yol­daşı isə dedi: "Atan Adəmi torpaqdan, son­ra səni nütfədən yaratmış, daha sonra səni insan qiyafəsinə sal­mış, bütün əzalarının hər birini öz yerində, kamil şəkildə yaratmış Rəb­bi­nə küfr­mü edirsən?! Şübhəsiz ki, bütün bunları etməyə qadir olan, öldükdən sonra səni yenidən dilitməyə də qadirdir!"

38 : 18

لَّٰكِنَّا۠ هُوَ ٱللَّهُ رَبِّي وَلَآ أُشۡرِكُ بِرَبِّيٓ أَحَدٗا

Amma mən heç də sənin söylədiyin kimi söyləmirəm. Lakin uca Allah, bol-bol nemətləri ilə bizlərə lütf edən Rəb­bim­dir və mən Rəb­bi­mə ibadətdə heç kəsini Ona şə­rik qoşmaram!

39 : 18

وَلَوۡلَآ إِذۡ دَخَلۡتَ جَنَّتَكَ قُلۡتَ مَا شَآءَ ٱللَّهُ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِٱللَّهِۚ إِن تَرَنِ أَنَا۠ أَقَلَّ مِنكَ مَالٗا وَوَلَدٗا

Məgər öz bağına girdiyin zaman: "Maşal­lah, bu, Uca Allahın istəyi ilə olmuşdur. Güc-qüv­vət yalnız Allaha məxsus­dur. İstədiyini edən ancaq Odur. O, güc-qüvvət və qüdrət sahibidir!" – deməli deyil­din­mi?! Əgər sən, var-dövlətcə və övladca məni özün­dən kasıb sayırsansa, yenə də belə söyləməli deyildin,

40 : 18

فَعَسَىٰ رَبِّيٓ أَن يُؤۡتِيَنِ خَيۡرٗا مِّن جَنَّتِكَ وَيُرۡسِلَ عَلَيۡهَا حُسۡبَانٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِ فَتُصۡبِحَ صَعِيدٗا زَلَقًا

Uca Allahın mənə, sənin bağından daha yaxşısını vcerəcəyini, sənin bağına isə səmadan bir əzab göndərib oranı sürüşkən, ayaq basılması mümkün olmayan və heç bir şey bitməyən, qupquru olacağını düşünürəm.

41 : 18

أَوۡ يُصۡبِحَ مَآؤُهَا غَوۡرٗا فَلَن تَسۡتَطِيعَ لَهُۥ طَلَبٗا

Yaxud suyu tamamilə yerin dibinə çəkilib get­sin və heç bir vasitə ilə o suyu əldə edə bilməyəsən. Əgər bağın suyu olmazsa, o bağ dirçələ bilməz!"

42 : 18

وَأُحِيطَ بِثَمَرِهِۦ فَأَصۡبَحَ يُقَلِّبُ كَفَّيۡهِ عَلَىٰ مَآ أَنفَقَ فِيهَا وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَىٰ عُرُوشِهَا وَيَقُولُ يَٰلَيۡتَنِي لَمۡ أُشۡرِكۡ بِرَبِّيٓ أَحَدٗا

Nəhayət, mömin kimsənin gözlədiyi əzab gəldi və beləcə, o kafir adamın bağındakı bütün məh­sulu bir anda yerlə yeksan oldu. O, ba­ğı­nı bəhrəli bir bağ olması üçün çəkdiyi bütün əziyyətin və ora qoy­duğu məsrəfin bir anda yox olmasından dolayı son dərəcə peşmançılıq və hüzn çək­ərək əllərini bir-birinə vurmağa baş­ladı, bağın çardağı uçulub dar­madağın və üzüm təhənglərinində yerə sərilmiş olduğunu gördükdə o belə dedi: "Kaş, mən tək olan Rəb­bimə iman edib və heç kəsi ibadətdə Ona şərik qoşma­yay­dım!"

43 : 18

وَلَمۡ تَكُن لَّهُۥ فِئَةٞ يَنصُرُونَهُۥ مِن دُونِ ٱللَّهِ وَمَا كَانَ مُنتَصِرًا

Bu kafirin başına gələn əzabı mane olacaq bir camaatı da yox idi. Halbuki vaxtı ilə o, öz camaatının çoxluğu ilə öyünüb, fəxr edirdi. O kafir insan, uca Allahın onun bağını həlak etməsinə əsla mane ola bilməzdi.

44 : 18

هُنَالِكَ ٱلۡوَلَٰيَةُ لِلَّهِ ٱلۡحَقِّۚ هُوَ خَيۡرٞ ثَوَابٗا وَخَيۡرٌ عُقۡبٗا

Belə məqamda yardım et­mək yalnız tək olan uca Allaha aiddir. Uca Allah, mömin olan qullarına ən yaxşı mükafat verən, onlar üçün savabı qat-qat artıqan və onlara ən gözəl aqibət nəsib edəndir.

45 : 18

وَٱضۡرِبۡ لَهُم مَّثَلَ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا كَمَآءٍ أَنزَلۡنَٰهُ مِنَ ٱلسَّمَآءِ فَٱخۡتَلَطَ بِهِۦ نَبَاتُ ٱلۡأَرۡضِ فَأَصۡبَحَ هَشِيمٗا تَذۡرُوهُ ٱلرِّيَٰحُۗ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ مُّقۡتَدِرًا

Ey Peyğəmbər! Dünya həyatına aldananlara belə bir məsəl çək. Bu dünya həyatının məsəli, tez bir zaman da yox olan göy­dən endirdiyimiz yağışa bən­zər ki, bu yağış suyu ilə yer­ üzündəki bitkilər ye­ti­şib, bəhrə verər, sonra parçalanıb çör-çöpə dönər və sonda küləklər onu sovu­rub uzaq bir yerlərə aparar, beləliklə də, yer əvvəlki halına dönər. Allah hə şeyə qadir­dir. Onu heç bir şey aciz edə bilməz. O, istədiyinə həyat verər və istədiyini də həlak edib, yox edər!

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• على المؤمن ألا يستكين أمام عزة الغني الكافر، وعليه نصحه وإرشاده إلى الإيمان بالله، والإقرار بوحدانيته، وشكر نعمه وأفضاله عليه.

• Mömin kimsə zəngin olan kafir bir kimsənin qarşısında boyun əyməz. Lakin onu Allaha iman gətirməyə, Onun vəhdaniyyətini təsdiq etməyə, Allahın ona bəxş etdiyi nemətlərinə və ona olan lütfünə şükür etməyə dəvət eməlidir.

• ينبغي لكل من أعجبه شيء من ماله أو ولده أن يضيف النعمة إلى مُولِيها ومُسْدِيها بأن يقول: ﴿ما شاءَ اللهُ لا قُوَّةَ إلَّا بِاللهِ﴾.

• İnsan mal-dövlətində və ya oğul-uşağında xoşladığı bir şey gördükdə bütün bu nemətləri ona bəxş edən uca Allaha nisbət etməsi və: "Maşallah, qüvvət və qüdrət yalnız Allaha məxsusdur" – deməlidir.

• إذا أراد الله بعبد خيرًا عجل له العقوبة في الدنيا.

• Əgər Allah bir quluna xeyir nəsib etmək istərsə, onun mükafatını axirətə saxlamaz, əksinə, elə bu dünyada verər.

• جواز الدعاء بتلف مال من كان ماله سبب طغيانه وكفره وخسرانه.

• Mal-dövləti tüğyan, küfr etməsinə və azğınlığına səbəb olan kimsənin, mal-dövlətinin məhv olması üçün dua etməyin caiz olması.

46 : 18

ٱلۡمَالُ وَٱلۡبَنُونَ زِينَةُ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَاۖ وَٱلۡبَٰقِيَٰتُ ٱلصَّٰلِحَٰتُ خَيۡرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَابٗا وَخَيۡرٌ أَمَلٗا

Var-dövlət və övladlar dün­ya hə­yatındakı bərbəzəyidir. Allahın rizasını diləyərək xərclənilən mal-dövlət müstəsna olmaqla, mal-dövlərin axirətdə heç bir faydası yoxdur. Uca Allahın razı qaldığı sözlər və əməllər Allah yanında savab baxımından dünyanın bütün bərbəzəyindən daha əfzəl­dir və bu, insanın ümid etdiyinin ən xeyirlisidir. Çünki dünyanın bərbəzəyi və zinəti fanidir, Allah yanında razı qalınan sözlər və əməllərin savabı isə əbədidir.

47 : 18

وَيَوۡمَ نُسَيِّرُ ٱلۡجِبَالَ وَتَرَى ٱلۡأَرۡضَ بَارِزَةٗ وَحَشَرۡنَٰهُمۡ فَلَمۡ نُغَادِرۡ مِنۡهُمۡ أَحَدٗا

Dağları yerindən yox edəcəyimiz günü xatırla. Yer üzərində olan dağların, ağacların və binaların tamamən yox olduğu üçün sən yer üzünü düm­düz olduğu­nu görəcək­sən. O gün Biz, bütün məxluqatı bir yerə cəm edəcəyik, on­lar­dan heç birini də diriltmədən, öz qəbrində ölmüş bir halda bu­raxmayacağıq.

48 : 18

وَعُرِضُواْ عَلَىٰ رَبِّكَ صَفّٗا لَّقَدۡ جِئۡتُمُونَا كَمَا خَلَقۡنَٰكُمۡ أَوَّلَ مَرَّةِۭۚ بَلۡ زَعَمۡتُمۡ أَلَّن نَّجۡعَلَ لَكُم مَّوۡعِدٗا

İnsanlar Rəbbinə səf-səf ərz olunacaqlar, Uca Allah da onları hesaba çəkərək belə de­yə­cəkdir: "Hüzuru­mu­za sizi ilk də­fə yarat­dığımız kimi tək başına, ayaqyalın, lüt-üryan və sünnət olunmamış halda gəl­diniz. Əksinə, siz, bir daha dirilməyəcəyinizi, etdiyiniz yaxşı və ya pis əməllərin mükafatını vermək üçün Biz sizə müəyyən bir zaman və məkan təyin etməyə­cə­yimizi zənn edirdiniz!"

49 : 18

وَوُضِعَ ٱلۡكِتَٰبُ فَتَرَى ٱلۡمُجۡرِمِينَ مُشۡفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَيَقُولُونَ يَٰوَيۡلَتَنَا مَالِ هَٰذَا ٱلۡكِتَٰبِ لَا يُغَادِرُ صَغِيرَةٗ وَلَا كَبِيرَةً إِلَّآ أَحۡصَىٰهَاۚ وَوَجَدُواْ مَا عَمِلُواْ حَاضِرٗاۗ وَلَا يَظۡلِمُ رَبُّكَ أَحَدٗا

O gün hər kəsin əməl dəftəri qarşı­sına qoyu­la­caq, bəziləri onu sağ tərəfdən, bəziləri də sol tərəfdən alacaqdır. Ey İnsan! O gün sən kafirlərin ora­da yazıl­mış olanlar­dan qorx­duqlarını görə­cək­sən. Çünki onlar etdikləri küfr və günahları yaxşı bilirlər. Onlar bunun ardından belə deyəcəklər: "Vay halı­mıza və başımıza gələn müsibətə! Bu ne­cə bir kitabdır! Etdiyimiz əməllərdən nə bir ki­çik, nə də bir böyük günahı bu­rax­madan hamısını sayıb yaz­mış­dır!" Onlar dünya həyatında et­­dik­ləri bütün günahların hamısını necə var, yazılı bir halda görəcəklər. Ey Peyğəmbər! Rəb­bin heç kəsə qarşı zülm etməz. Heç kimsəni günahsız yerə cəzalandırmaz. Ona itaət edən kimsənin də etdiyi itaətin əcrini naqis etməz!

50 : 18

وَإِذۡ قُلۡنَا لِلۡمَلَٰٓئِكَةِ ٱسۡجُدُواْ لِأٓدَمَ فَسَجَدُوٓاْ إِلَّآ إِبۡلِيسَ كَانَ مِنَ ٱلۡجِنِّ فَفَسَقَ عَنۡ أَمۡرِ رَبِّهِۦٓۗ أَفَتَتَّخِذُونَهُۥ وَذُرِّيَّتَهُۥٓ أَوۡلِيَآءَ مِن دُونِي وَهُمۡ لَكُمۡ عَدُوُّۢۚ بِئۡسَ لِلظَّٰلِمِينَ بَدَلٗا

Ey Peyğəmbər! Yadına sal ki, Biz bir zaman mələk­lə­rə: "Adəmə salam məqsədilə səcdə edin!"– de­mişdik. İb­lisdən başqa mələklərin hamısı, salam vermək məqsədilə Adəmə səcdə etdi. İblis cinlərdən idi, mələklərdən deyildi. Beləliklə də, O, Adəmə səcdə etməyə təkəbbürlük göstərərək, Rəbbinin əm­rinə boyun əy­mədi. Ey İnsanlar! Onlar sizin düşməni­niz olduğu bir halda, siz Mə­ni qoyub onu və onun övladlarını özünüzə dostmu tutursunuz?! Axı düşmənlərinizi necə özünüzə dost tuta bilərsiniz?! Uca Allahla dostluq etmək əvəzinə, şeytanı özünə dost tutan za­lımların etdikləri necə də çirkin və mürdar bir işdir!

51 : 18

۞ مَّآ أَشۡهَدتُّهُمۡ خَلۡقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَلَا خَلۡقَ أَنفُسِهِمۡ وَمَا كُنتُ مُتَّخِذَ ٱلۡمُضِلِّينَ عَضُدٗا

Özünüzə Məndən başqa dost tutduqlarınız da sizin kimi insanlardır. Mən göyləri və yeri yaratdığım zaman onları şahid tutmadım. Əksinə, bu vaxt onlar heç mövcud da deyildilər. Həmçinin, Mən onları yaratdığım zaman bəzilərini digərlərinin yaradılışına da şahid tutmadım. Yaratmaq və idarə etmək tək Mənə aiddir. Mən başqalarını yol­dan çıxaran insan və cinlərdən olan şeytanları Özümə əsla yardımçı etmərəm. Mənim yardımçılara heç bir ehtiyacım yoxdur!

52 : 18

وَيَوۡمَ يَقُولُ نَادُواْ شُرَكَآءِيَ ٱلَّذِينَ زَعَمۡتُمۡ فَدَعَوۡهُمۡ فَلَمۡ يَسۡتَجِيبُواْ لَهُمۡ وَجَعَلۡنَا بَيۡنَهُم مَّوۡبِقٗا

Ey Peyğəmbər! Qiyamət günü uca Allahın dünyada ikən Ona şərik qoşan müşriklərə: "Ey Müşriklər! Şəriklərim olduğunu iddia et­diyiniz bütlərinizi, bəlkə sizə yardım edərlər deyə, köməyə ça­ğı­rın!" – deyəcəyini xatırla. Müşriklər on­ları özlərinə yardım etməyə çağırsalar da, bütlər onlar nə ca­vab ver­ə bilə­­cək­, nə də onlara yardım göstərəcəklər. Biz müş­rik­­lərlə büt­lə­rin hamısının birlikdə məhv olacaqları bir çuxur sa­la­rıq. Bu da Cəhənnəm atəşidir!

53 : 18

وَرَءَا ٱلۡمُجۡرِمُونَ ٱلنَّارَ فَظَنُّوٓاْ أَنَّهُم مُّوَاقِعُوهَا وَلَمۡ يَجِدُواْ عَنۡهَا مَصۡرِفٗا

Müşriklər atəşi öz gözləri ilə görüncə, ora­ya düşəcəklərini tam yə­qinliklə biləcəklər, lakin ora­dan qaçıb canlarını qurtarmağa bir yer tapa bil­məyə­cəklər.

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• على العبد الإكثار من الباقيات الصالحات، وهي كل عمل صالح من قول أو فعل يبقى للآخرة.

• İnsan əbədi qalan yaxşı əməlləri çoxaltmalıdır. Bu, axirət həyatı üçün edilən söz və feillərdən olan saleh əməllərdir.

• على العبد تذكر أهوال القيامة، والعمل لهذا اليوم حتى ينجو من أهواله، وينعم بجنة الله ورضوانه.

• İnsan Qiyamət gününün şiddətli anlarını xatırlamalı və o günün dəhşətindən qurtulmaq üçün Allahın rizasına və Onun Cənnətinə nail olana qədər yaxşı əməl etməsi gərəkdir.

• كَرَّم الله تعالى أبانا آدم عليه السلام والجنس البشري بأجمعه بأمره الملائكة أن تسجد له في بدء الخليقة سجود تحية وتكريم.

• Uca Allah Adəmi - aleyhissəlam - xəlq etdikdən sonra bütün mələklərə ona salam və hörmət mənasında səcdə etmələrini əmr etməklə, atamız Adəmi və bəşəriyyətdə olan insan cinsini yüksək məqamlara qaldırmışdır.

• في الآيات الحث على اتخاذ الشيطان عدوًّا.

• Bu ayələrdə, insan, şeytanı özünə düşmən tutmasına dair bir təşviq vardır.

54 : 18

وَلَقَدۡ صَرَّفۡنَا فِي هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانِ لِلنَّاسِ مِن كُلِّ مَثَلٖۚ وَكَانَ ٱلۡإِنسَٰنُ أَكۡثَرَ شَيۡءٖ جَدَلٗا

Biz Muhəmmədə (sallallahu aleyhi və səlləm) nazil edilən bu Quranda insanların xatırlayıb öyüd-nəsihət almaları üçün hər cür məsəli ətraflı izah et­dik. Lakin insan isə ən çox - xüsusən də ki, kafir - haqqsız olduğu bir halda mücadilə edəndir.

55 : 18

وَمَا مَنَعَ ٱلنَّاسَ أَن يُؤۡمِنُوٓاْ إِذۡ جَآءَهُمُ ٱلۡهُدَىٰ وَيَسۡتَغۡفِرُواْ رَبَّهُمۡ إِلَّآ أَن تَأۡتِيَهُمۡ سُنَّةُ ٱلۡأَوَّلِينَ أَوۡ يَأۡتِيَهُمُ ٱلۡعَذَابُ قُبُلٗا

İnadkarlıq edən kafirlərin Muhəmməd Peyğəmbərin (sallallahu aleyhi və səlləm) Rəbbindən gətirdiyi haqqa iman etmələrinə və günahlarına görə Allahdan bağışlanma diləmələrinə mane olan səbəb heç də verilən izahların naqisliyinə görə deyildir. Artıq Quranda onlar üçün kifayət qədər məsəllər çəkilib, öyüd-nəsihətlər verilmiş və açıq-aydın dəlillər göndərilmişdir. Onların iman etmələrinə mane olan səbəb, inadkarlıqla özlərindən əvvəlki ümmətlərin başlarına gələn əzabın öz başlarına gəlməsini və onlara vəd edilən əzabın da öz gözləri ilə görmələrini istəmələri oldu.

56 : 18

وَمَا نُرۡسِلُ ٱلۡمُرۡسَلِينَ إِلَّا مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَۚ وَيُجَٰدِلُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِٱلۡبَٰطِلِ لِيُدۡحِضُواْ بِهِ ٱلۡحَقَّۖ وَٱتَّخَذُوٓاْ ءَايَٰتِي وَمَآ أُنذِرُواْ هُزُوٗا

Biz göndərdiyimiz elçiləri ancaq iman və itaət əhlinə müjdə verən­lər, kafirlərə və günahkarlara isə xəbərdarlıq edən­lər kimi gön­də­ririk. Elçilər, insanların qəlblərini imana gətirmək gücünə malik deyillər. Onlara gətirilən dəlillərin açıq-aydın olmasına rəğmən Allaha və Onun elçilərinə küfür edənlər Muhəmməd Peyğəmbərə (sallallahu aleyhi və səlləm) nazil edilən haqqı ba­til dəlilləri ilə ara­dan qal­dır­maq üçün müba­hisə edir­lər. Onlar Quranı və xə­bər­dar olun­duqları şeyləri is­tehza edib, məsxərəyə qoyurlar.

57 : 18

وَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّن ذُكِّرَ بِـَٔايَٰتِ رَبِّهِۦ فَأَعۡرَضَ عَنۡهَا وَنَسِيَ مَا قَدَّمَتۡ يَدَاهُۚ إِنَّا جَعَلۡنَا عَلَىٰ قُلُوبِهِمۡ أَكِنَّةً أَن يَفۡقَهُوهُ وَفِيٓ ءَاذَانِهِمۡ وَقۡرٗاۖ وَإِن تَدۡعُهُمۡ إِلَى ٱلۡهُدَىٰ فَلَن يَهۡتَدُوٓاْ إِذًا أَبَدٗا

Rəbbinin ayələri yadına salı­nar­kən oradakı əzab vədinə önəm verməyən, o ayələrdə zikir edilənlərdən öyüd-nəsihət almaqdan üz döndə­rən, dünya həyatında etmiş olduğu küfrləri və günahları unudub və bunlardan tövbə etməyən kimsədən də daha za­lım kim ola bilər?! Bu sifətlərə sahib olan kimsələrin qəlblərinə Qu­ranı anla­masın­lar deyə ör­tük­lər çək­dik, qulaqlarına da tıxaclar vurduq. Onlar bu səbəbdən Quranı dinləyib qəbul edə bilməzlər. Sən onları nə qədər doğru yo­la ça­ğır­san da, qəlblərindəki örtüklər və qulaqlarında maneələr olduğu müddətcə onlar heç vaxt sənin çağırışını eşidib iman etməzlər.

58 : 18

وَرَبُّكَ ٱلۡغَفُورُ ذُو ٱلرَّحۡمَةِۖ لَوۡ يُؤَاخِذُهُم بِمَا كَسَبُواْ لَعَجَّلَ لَهُمُ ٱلۡعَذَابَۚ بَل لَّهُم مَّوۡعِدٞ لَّن يَجِدُواْ مِن دُونِهِۦ مَوۡئِلٗا

Peyğəmbər -sallallahu aleyhi və səlləm- onu təkzib edənlərə tez bir zamanda əzabın gəlməsini istəməməsi üçün Uca Allah ona belə buyurmuşdur: "Ey Peyğəmbər! Rəbbin Ona tövbə edən qullarının günahlarını bağışlayandır. Mər­həmət sahibidir. Onun mərhəməti hər şeyi ehtiva etmişdir. Günahkarların tövbə etmələrini ümid edərək onlara möhlət verməsi də, Uca Allahın Öz qullarına olan mər­həmətindəndir. Əgər Uca Allah Ondan üz çevirən qullarına əzabı tezləşdirsəydi, bu zaman onla­rı dünya həyatında cəzalandırmış olardı. Lakin O, həlimdir, rəhimlidir, qulları tövbə etsinlər deyə əzabı onlardan gecikdirər. Əksinə, onlar tövbə etməyəcəkləri təqdirdə, etdikləri küfrlərə və haqdan uzaqlaşdıqlarına görə cəzasını almaları üçün əvvəlcədən təyin edilmiş məkan və zaman vardır. Əzab gə­ləcəyi vaxt onlar Allahdan başqa heç bir sığına­caq tapa bilməyəcəklər.

59 : 18

وَتِلۡكَ ٱلۡقُرَىٰٓ أَهۡلَكۡنَٰهُمۡ لَمَّا ظَلَمُواْ وَجَعَلۡنَا لِمَهۡلِكِهِم مَّوۡعِدٗا

Hud, Saleh, Şueyb və s. bu qövmlər kimi sizə yaxın olan kafir məmləkətlərin əhalisi küfr və günahlar etməklə özlərinə zülüm etdikdə, Biz onları məhv etdik. Biz onla­rı məhvi üçün müəyyən bir vaxt təyin et­miş­dik.

60 : 18

وَإِذۡ قَالَ مُوسَىٰ لِفَتَىٰهُ لَآ أَبۡرَحُ حَتَّىٰٓ أَبۡلُغَ مَجۡمَعَ ٱلۡبَحۡرَيۡنِ أَوۡ أَمۡضِيَ حُقُبٗا

Ey Peyğəmbər! Yadına sal ki, bir zaman Musa - aleyihissəlam - öz xid­mətçisi olan Yuşə ibn Nuna belə demişdi: "Mən iki də­ni­zin qovuş­du­ğu yerə ça­­tana qədər, yaxud saleh quldan elm öyrənməyim üçün onu tapana qədər uzun müddət səfə­rimə da­vam edə­cə­yəm!"

61 : 18

فَلَمَّا بَلَغَا مَجۡمَعَ بَيۡنِهِمَا نَسِيَا حُوتَهُمَا فَٱتَّخَذَ سَبِيلَهُۥ فِي ٱلۡبَحۡرِ سَرَبٗا

Onları hər ikisi yoluna davam etdi və dənizlərin qo­vuş­duğu yerə gəlib çatdıqlarında, özlərinə yeməyə götürdükləri balığı unut­dular. Uca Allah bu zaman dalığı diriltdi, balıq isə dənizdə özünə su­yun bir-birinə qarışmayacaq yol açıb, iz buraxaraq getdi.

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• عظمة القرآن وجلالته وعمومه؛ لأن فيه كل طريق موصل إلى العلوم النافعة، والسعادة الأبدية، وكل طريق يعصم من الشر.

• Quranın son dərəcə əzəmətli, möhtəşəm və ümumi bir kitab olması. Çünki Quranda hər faydalı elmə və əbədi səadətə qovuşduran və həmçinin hər bir şərdən qoruyan bütün yollar göstərilmişdir.

• من حكمة الله ورحمته أن تقييضه المبطلين المجادلين الحق بالباطل من أعظم الأسباب إلى وضوح الحق، وتبيُّن الباطل وفساده.

• Haqqa qarşı batil ilə mücadilə edən kimsələrin bütün dəlillərinin boşa çıxarılması, batilin və onun fəsadlarının aşkara və bəyan edilməsi Uca Allahın hikmətindən və rəhmətindəndir.

• في الآيات من التخويف لمن ترك الحق بعد علمه أن يحال بينه وبين الحق، ولا يتمكن منه بعد ذلك، ما هو أعظم مُرَهِّب وزاجر عن ذلك.

• Yuxarıda qeyd edilən ayələrdəki haqqı bildikdən sonra onu tərk edən kimsələr, haqq ilə öz aralarına bir maneənin qoyulması və onlar bir daha haqqa yönələ bilməyəcəkləri ilə qorxudulub xəbərdar edilməsidir. Bu çox qorxulu bir şeydir.

• فضيلة العلم والرحلة في طلبه، واغتنام لقاء الفضلاء والعلماء وإن بعدت أقطارهم.

• Elm öyrənməyin və bu məqsədlə səfərə çıxmağın, alimlər, dəyərli və müdrik insanlar hətta uzaq ölkələrdə yaşasalar da onlarla görüşməyin və onların elmindən bəhrələnməyin fəziləti.

• الحوت يطلق على السمكة الصغيرة والكبيرة ولم يرد في القرآن لفظ السمك، وإنما ورد الحوت والنون واللحم الطري.

• Ayədə deyilən "əl-Hut" sözü, ərəb dilində həm böyük, həm də kiçik balığa deyilir. Quran-Kərimdə, ərəbcə "əs-Səmək" balıq sözü keçməmişdir, sadəcə, "əl-Hut", "ən-Hun" və "əl-Ləhm ət-Tariy" yəni təzə ət olaraq deyilmişdir.

62 : 18

فَلَمَّا جَاوَزَا قَالَ لِفَتَىٰهُ ءَاتِنَا غَدَآءَنَا لَقَدۡ لَقِينَا مِن سَفَرِنَا هَٰذَا نَصَبٗا

Musa və onun xidmətçisi Yuşə ibn Nun dənizlərin qovuşduğu yer keçdikdə, Musa - aleyhissəlam - öz xidmətçisinə: "Nahar yeməyimizi gətir. Biz bu səfərimizdə həddən artıq yorulduq" – dedi.

63 : 18

قَالَ أَرَءَيۡتَ إِذۡ أَوَيۡنَآ إِلَى ٱلصَّخۡرَةِ فَإِنِّي نَسِيتُ ٱلۡحُوتَ وَمَآ أَنسَىٰنِيهُ إِلَّا ٱلشَّيۡطَٰنُ أَنۡ أَذۡكُرَهُۥۚ وَٱتَّخَذَ سَبِيلَهُۥ فِي ٱلۡبَحۡرِ عَجَبٗا

Xidmətçi dedi: "Qaya­ya sığındığımız zaman bilirsənmi nə baş verdi?! O vaxt mən sənə balıq barədə deməyi unutdum. Doğrusu, onu sənə xa­tırla­mağı yalnız şeytan mə­nə unut­durdu. Balıq gözlənmədən dirilib qəribə bir şə­kil­də də­niz­də yol tutub getdi!"

64 : 18

قَالَ ذَٰلِكَ مَا كُنَّا نَبۡغِۚ فَٱرۡتَدَّا عَلَىٰٓ ءَاثَارِهِمَا قَصَصٗا

Musa - aleyhissəlam - öz xidmətçisinə dedi: "Elə istədiyimiz də bu idi, bu görüşəcəyimiz saleh qulun olduğu yerin əlamətidir!"– dedi. Sonra onlar gəldikləri yolu itirməmək üçün qayanın yanına qədər eyni yol ilə öz lə­pir­­lərinin izinə düşüb ge­ri qayıtdılar. Oradan da balığın dənizə girdiyi yerə geri döndülər.

65 : 18

فَوَجَدَا عَبۡدٗا مِّنۡ عِبَادِنَآ ءَاتَيۡنَٰهُ رَحۡمَةٗ مِّنۡ عِندِنَا وَعَلَّمۡنَٰهُ مِن لَّدُنَّا عِلۡمٗا

Musa və onun xidmətçisi Yuşə ibn Nun balığı itirdikləri yerə çatdıqda, onlar orada saleh qullarımızdan biri olan Xızıra - aleyhissəlam - rast gəldi­lər. Biz ona Öz tərə­fi­miz­dən mər­həmət bəxş etdi­k və ona insanların bilmədikləri bir elm öyrət­di­k. O da, bu hekayətin ehtiva etdiyi məsələdir.

66 : 18

قَالَ لَهُۥ مُوسَىٰ هَلۡ أَتَّبِعُكَ عَلَىٰٓ أَن تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمۡتَ رُشۡدٗا

Musa təvazökarcasına və nəzakətlə ona dedi: "Uca Allahın sənə öyrətmiş olduğu haqq yolu göstə­rən elm­dən mənə də öyrət­mən üçün sənə tabe ola bilərəmmi?"

67 : 18

قَالَ إِنَّكَ لَن تَسۡتَطِيعَ مَعِيَ صَبۡرٗا

Xızır dedi: "Doğrusu, sən mənim öz elmimə əsaslanaraq görəcəyim işlərə səbir edə bil­məz­sən. Çünki mənim elmim, sənin elminlə eyni deyildir!"

68 : 18

وَكَيۡفَ تَصۡبِرُ عَلَىٰ مَا لَمۡ تُحِطۡ بِهِۦ خُبۡرٗا

Həqiqəti səbəbini dərk etmədiyin bir şey gördükdə, sən necə səbir edə bi­lər­sən? Çünki sən, zahirən görüb bildiyin bir şeyə hökm verirsən?!

69 : 18

قَالَ سَتَجِدُنِيٓ إِن شَآءَ ٱللَّهُ صَابِرٗا وَلَآ أَعۡصِي لَكَ أَمۡرٗا

Musa Xızıra belə dedi: "İnşallah, sən məni, səndə gördüyüm işlərə sə­birli və sənə itaətkar ol­duğumu görəcəksən. Mənə əmr etdiyin zaman sə­nin heç bir əm­rindən çıxma­ya­cağam!"

70 : 18

قَالَ فَإِنِ ٱتَّبَعۡتَنِي فَلَا تَسۡـَٔلۡنِي عَن شَيۡءٍ حَتَّىٰٓ أُحۡدِثَ لَكَ مِنۡهُ ذِكۡرٗا

Xızır Musaya dedi: "Əgər mənə tabe ola­caqsansa, mənim etdiyim hər hansı bir əmələ şahid olsan, öncədən özüm o barədə sənə bildir­mə­­yincə mən­dən o şey haqqında so­ruş­ma!"

71 : 18

فَٱنطَلَقَا حَتَّىٰٓ إِذَا رَكِبَا فِي ٱلسَّفِينَةِ خَرَقَهَاۖ قَالَ أَخَرَقۡتَهَا لِتُغۡرِقَ أَهۡلَهَا لَقَدۡ جِئۡتَ شَيۡـًٔا إِمۡرٗا

Xızır Musa ilə şərti kəsdikdən sonra bir gəmi tapana qədər hər ikisi də dəniz sahilinə tərəf get­dilər. Nəhayət, bir gəmi tapdıqları zaman, gəmi sahibi Xızıra hörmət əlamti olaraq onları pulsuz və heç bir qarşılıq almadan gə­miyə mindirdi. Bu zaman Xızır gəminin bir taxtasını sındırıb çıxararaq gəmidə dəlik açdı. Musa ona dedi: "Gəmi sahibi bizi pulsuz-parasız gəmiyə mindirdiyi halda, sən isə gə­midə olan­la­rın suyda batması üçün onu deşdin?! Həqiqətən sən, bö­yük bir günah iş gör­dün!"

72 : 18

قَالَ أَلَمۡ أَقُلۡ إِنَّكَ لَن تَسۡتَطِيعَ مَعِيَ صَبۡرٗا

Xızır Musaya belə cavab verdi: "Məgər mən sənə mənimlə birgə olduğun zaman görəcəyim işlərə əsla səbr edə bilməzsən demədimmi?!"

73 : 18

قَالَ لَا تُؤَاخِذۡنِي بِمَا نَسِيتُ وَلَا تُرۡهِقۡنِي مِنۡ أَمۡرِي عُسۡرٗا

Musa Xızıra - aleyhissəlam - dedi: "Unut­qanlıq üzündən sənə verdiyim sözümü yerinə yetirmədiyim üçün məni qınama və sənə yol yoldaşlığı etiyimə görə də məni çətinliyə sal­ma!"

74 : 18

فَٱنطَلَقَا حَتَّىٰٓ إِذَا لَقِيَا غُلَٰمٗا فَقَتَلَهُۥ قَالَ أَقَتَلۡتَ نَفۡسٗا زَكِيَّةَۢ بِغَيۡرِ نَفۡسٖ لَّقَدۡ جِئۡتَ شَيۡـٔٗا نُّكۡرٗا

Onlar gəmidən düşdükdən sonra hər ikisi də sahildə gəzməyə başladılar. Bu zaman onlar uşaqlarla birgə oynayan, həddi-büluğa çatmayan bir oğlan uşağı ilə rast­laş­dılar, Xızır da dərhal onu öldürdü. Musa ona dedi: "Həddi-büluğa çatmayan, pak, məsum bir canı gü­nah­sız bir yerəmi qəsd et­din? Doğrusu sən, çox pis bir iş gördün!"

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• استحباب كون خادم الإنسان ذكيًّا فطنًا كَيِّسًا ليتم له أمره الذي يريده.

• İnsan istədiyi hər hansı bir işində ona yardımçı olması üçün onun ağıllı, zəkalı, dərrakəli və düşüncəli xidmətçisi və ya kökəkçisi olması müstəhəbdir.

• أن المعونة تنزل على العبد على حسب قيامه بالمأمور به، وأن الموافق لأمر الله يُعان ما لا يُعان غيره.

• Uca Allahın bir quluna yardım etməsi, qulun Allahın əmrlərini yerinə yetirməsinin sayəsindədir. Uca Allahın əmrlərinə müvafiq əməl edən qula, Allah tərəfindən başqalarına edilməyən yardım edilir.

• التأدب مع المعلم، وخطاب المتعلم إياه ألطف خطاب.

• Tələbənin müəllim qarşısında əbəd-ərkanlı olması və müəllimi səsləndikdə hörmət və nəzakətlə səslənməsi.

• النسيان لا يقتضي المؤاخذة، ولا يدخل تحت التكليف، ولا يتعلق به حكم.

• Unutqanlıq cəzanı, cavabdehliyi, məsuliyyəti aradan qaldırar və buna görə hər hansı bir şəri hökm tətbiq olunmaz.

• تعلم العالم الفاضل للعلم الذي لم يَتَمَهَّر فيه ممن مهر فيه، وإن كان دونه في العلم بدرجات كثيرة.

• Fəzilət sahibi olan bir alimin mahir olmadığı bir elmi, fəzilət baxımından özündən çox aşağı dərəcələrdə olsa belə, elmində mahir olan bir alimdən öyrənməsi.

• إضافة العلم وغيره من الفضائل لله تعالى، والإقرار بذلك، وشكر الله عليها.

• Elmi və diğər üstünlükləri, fəzilərləri uca Allaha nisbət etmək, bunların Allah tərəfindən olduğunu iqrar edib və bütün bunlara görə Uca Allaha şükür etmək.

75 : 18

۞ قَالَ أَلَمۡ أَقُل لَّكَ إِنَّكَ لَن تَسۡتَطِيعَ مَعِيَ صَبۡرٗا

Xızır Musaya - aleyhissəlam - belə cavab verdi: "Ey Musa! Mən sənə dedim axı, sən mənim edəcəyim əməllərə əsla səbir edə bilməzsən!"

76 : 18

قَالَ إِن سَأَلۡتُكَ عَن شَيۡءِۭ بَعۡدَهَا فَلَا تُصَٰحِبۡنِيۖ قَدۡ بَلَغۡتَ مِن لَّدُنِّي عُذۡرٗا

Musa - aleyhissəlam - dedi: "Əgər bun­dan sonra səndən hər hansı bir şey ba­rə­sində so­ruş­sam, məni tərk et. Çünki sənin əmrinə üç dəfə müxalif olduğum üçün artıq məni atıb getməyə haqqın vardır".

77 : 18

فَٱنطَلَقَا حَتَّىٰٓ إِذَآ أَتَيَآ أَهۡلَ قَرۡيَةٍ ٱسۡتَطۡعَمَآ أَهۡلَهَا فَأَبَوۡاْ أَن يُضَيِّفُوهُمَا فَوَجَدَا فِيهَا جِدَارٗا يُرِيدُ أَن يَنقَضَّ فَأَقَامَهُۥۖ قَالَ لَوۡ شِئۡتَ لَتَّخَذۡتَ عَلَيۡهِ أَجۡرٗا

Onlar yenə yollarına davam etdilər və nəhayət bir kənd əhlinin ya­nına gə­lib camaatdan yeyəcək bir şey istədi­lər. Kənd əhli isə onlara yeyəcək bir şey verməkdən və onların müsafir haqqlarını yerinə yetirməkdən imtina etdilər. Onlar o kənddə da­ğılıb, uçulmaq istəyən bir di­var gör­dü­lər. Bu zaman Musa - aleyhissəlam - Xızıra: "Əgər istəsəydin, bizim müsafir haqqımızı verməkdən imtina etdiklərinə görə öz ehtiyaclarımızı ödəmək üçün, bunun mü­qa­bilində onlardan zəhmət haqqı alardın".

78 : 18

قَالَ هَٰذَا فِرَاقُ بَيۡنِي وَبَيۡنِكَۚ سَأُنَبِّئُكَ بِتَأۡوِيلِ مَا لَمۡ تَسۡتَطِع عَّلَيۡهِ صَبۡرًا

Xızır Musaya belə dedi: "Divarı düzəltdiyimə görə onlardan heç bir zəhmət haqqı almadığıma etiraz etməyin, mənim­lə sənin aran­da ayrılıq səbəbidir. Mən də sənin görüb sə­bir edə bil­mədiyin şey­lərin açıqlamasını sənə xəbər verə­cə­yəm!

79 : 18

أَمَّا ٱلسَّفِينَةُ فَكَانَتۡ لِمَسَٰكِينَ يَعۡمَلُونَ فِي ٱلۡبَحۡرِ فَأَرَدتُّ أَنۡ أَعِيبَهَا وَكَانَ وَرَآءَهُم مَّلِكٞ يَأۡخُذُ كُلَّ سَفِينَةٍ غَصۡبٗا

Bir taxtasını sındırıb çıxararaq dəlik açdığım gəmiyə gəlincə, o, də­niz­də çalışan və gəmini qorumağa qadir olmayan aciz adamlara məx­sus idi. Gəmini xarab etmə səbəbi isə qarşıda onları gözləyən, hər bir ya­rar­lı gəmini zorla qəsb edib ələ ke­çirən və eyibli, xarab gəmini isə tərk edən hökm­darın, gəmini onların əlindən almaması üçün mən həmin gəmini korlayıb xarab etdim.

80 : 18

وَأَمَّا ٱلۡغُلَٰمُ فَكَانَ أَبَوَاهُ مُؤۡمِنَيۡنِ فَخَشِينَآ أَن يُرۡهِقَهُمَا طُغۡيَٰنٗا وَكُفۡرٗا

Oğlan uşağını öldürməyimi inkar etdiyinə gəldikdə, o uşağın ata-anası mömin idi. Uca Allah onun kafir olacağını bilirdi. Biz o uşa­ğın həddi-buluğa yetişdikdən sonra ata-anasını onu həddən ziyadə sevgisində və ya ona olan ehtiyaclarında ifrata vararaq, onları Allaha küfür etməyə sürük­lə­mə­sin­dən qorx­duq.

81 : 18

فَأَرَدۡنَآ أَن يُبۡدِلَهُمَا رَبُّهُمَا خَيۡرٗا مِّنۡهُ زَكَوٰةٗ وَأَقۡرَبَ رُحۡمٗا

Biz, o uşağı öldürməklə, uca Allahın onun əvəzində ata-anasına dində və saleh əməllərdə on­dan daha xeyirli, günahlardan on­dan da­ha təmiz və ata-anasına ondan da da­ha mər­hə­mət­li olan başqa bir övlad verməsini istədik.

82 : 18

وَأَمَّا ٱلۡجِدَارُ فَكَانَ لِغُلَٰمَيۡنِ يَتِيمَيۡنِ فِي ٱلۡمَدِينَةِ وَكَانَ تَحۡتَهُۥ كَنزٞ لَّهُمَا وَكَانَ أَبُوهُمَا صَٰلِحٗا فَأَرَادَ رَبُّكَ أَن يَبۡلُغَآ أَشُدَّهُمَا وَيَسۡتَخۡرِجَا كَنزَهُمَا رَحۡمَةٗ مِّن رَّبِّكَۚ وَمَا فَعَلۡتُهُۥ عَنۡ أَمۡرِيۚ ذَٰلِكَ تَأۡوِيلُ مَا لَمۡ تَسۡطِع عَّلَيۡهِ صَبۡرٗا

Amma dağılıb uşmaq uzərə olan divarı düzəltmə səbəbindən inkar etdiyinə gəldikdə isə, o divar gəldiyimiz şəhərdə ata-anası ölmüş iki yetim oğlana aid idi. Bu divarın al­tın­da onlara məxsus bir xə­zinə vardı. Onların atası ­saleh bir kimsə idi. Ey Musa! Rəbbin on­ların böyüyüb, həddi-buluğa çatmala­rını, həmən divarın altında gizlədimış onlara məxsus öz xəzinəni tapıb çıxartmalarını is­tə­di. Əgər divar indi dağılıb uçulsaydı, xəzinə ortaya çıxıb zay olub gedərdi. Bu, Rəbbinin onlara olan bir mərhəməti sayəsində idi. Mən bun­ları öz ixtiyarımla etmir­dim. Bunlar, sənin səbir edə bilmə­di­­yin şeylərin həqiqi yozumudur!"

83 : 18

وَيَسۡـَٔلُونَكَ عَن ذِي ٱلۡقَرۡنَيۡنِۖ قُلۡ سَأَتۡلُواْ عَلَيۡكُم مِّنۡهُ ذِكۡرًا

Ey Peyğımbər! Müşriklər və yəhudilər səni imtahana çəkmək üçün səndən Zülqərneyn ba­rə­sin­də soruşurlar. De: "İbrət və öyüd-nəsihət almanız üçün onun barə­sin­də si­zə onun xəbərlərindən bir qismini da­nışa­cağam!"

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• وجوب التأني والتثبت وعدم المبادرة إلى الحكم على الشيء.

• Bir şey barəsində hökm verdikdə, təmkinli olmaq, dəqiqləşdirmək və tələsməmək gərəkdir.

• أن الأمور تجري أحكامها على ظاهرها، وتُعَلق بها الأحكام الدنيوية في الأموال والدماء وغيرها.

• Şübhəsiz ki, işlər zahirən göründüyü kimi icra edilir. Can, mal və digər dünyavi əhkamlarda buna aiddir.

• يُدْفَع الشر الكبير بارتكاب الشر الصغير، ويُرَاعَى أكبر المصلحتين بتفويت أدناهما.

• Böyük görünən şərə mane olmaq üçün zahirən kiçik görünən şəri etmək. İki xeyirin ən böyüyünə həris olaraq ən kiçiyini fövtə vermək.

• ينبغي للصاحب ألا يفارق صاحبه ويترك صحبته حتى يُعْتِبَه ويُعْذِر منه.

• Yol yoldaşı, yola çıxdığı yoldaşını incitməməsi üçün ondan ayrılmaq istədikdə, yoldaşının könlü qırılmasın deyə, ondan üzür istəyib ayrılması gözəl əxlaqdandır.

• استعمال الأدب مع الله تعالى في الألفاظ بنسبة الخير إليه وعدم نسبة الشر إليه .

• Xeyiri uca Allaha nisbət edib, şəri isə Ona nisbət etməmək, ləfzlərdə uca Allahla ədəbli olmaq uslublarından biridir.

• أن العبد الصالح يحفظه الله في نفسه وفي ذريته.

• Uca Allah saleh qulu və onun zürriyyətini hifz edər.

84 : 18

إِنَّا مَكَّنَّا لَهُۥ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَءَاتَيۡنَٰهُ مِن كُلِّ شَيۡءٖ سَبَبٗا

Həqiqətən, Biz onu yer üzündə güc-qüvvət və qüdrət sahibi etdik, istədiyi şeyə çatıb, əldə etməsi üçün ona hər bir şeyi verik.

85 : 18

فَأَتۡبَعَ سَبَبًا

İstədiyi şeyə çatıb, əldə etməsi üçün ona verdiyimiz vasitələr və yollarla günbatana tərəf səfərə çıxdı.

86 : 18

حَتَّىٰٓ إِذَا بَلَغَ مَغۡرِبَ ٱلشَّمۡسِ وَجَدَهَا تَغۡرُبُ فِي عَيۡنٍ حَمِئَةٖ وَوَجَدَ عِندَهَا قَوۡمٗاۖ قُلۡنَا يَٰذَا ٱلۡقَرۡنَيۡنِ إِمَّآ أَن تُعَذِّبَ وَإِمَّآ أَن تَتَّخِذَ فِيهِمۡ حُسۡنٗا

Zülqərneyn yer üzündə gəzib dolaşdı və nəhayət, günəşin qürub etdiyi yerə gə­lib çatdıqda, o, günəşi, baxan insanın sanki qa­ra palçıq­lı qaynar bir bulaqda batan gör­dü. Zülqərneyn bu zaman orada kafir bir qövmə rast gəldi. Biz ona seçim verərək belə bu­yur­duq: "Ey Zülqər­neyn! Sən ya onları öldürməli, ya da başqa cür cə­za­lan­dırmalı, ya da onlarla yaxşı rəftar etməlisən!"

87 : 18

قَالَ أَمَّا مَن ظَلَمَ فَسَوۡفَ نُعَذِّبُهُۥ ثُمَّ يُرَدُّ إِلَىٰ رَبِّهِۦ فَيُعَذِّبُهُۥ عَذَابٗا نُّكۡرٗا

Zülqərneyn dedi: "Özünü Allaha ibadət etməyə dəvət etdiyimdən sonra Allaha şərik qoşan və bu əməlində davam edən kimsənin dünya həyatında ölüm ilə cəzalan­dıracağıq. Qiyamət günü isə o, Rəb­bi­nə qayta­rıla­caq. O da ona şiddətli bir əzabla əzab verə­cək­dir!

88 : 18

وَأَمَّا مَنۡ ءَامَنَ وَعَمِلَ صَٰلِحٗا فَلَهُۥ جَزَآءً ٱلۡحُسۡنَىٰۖ وَسَنَقُولُ لَهُۥ مِنۡ أَمۡرِنَا يُسۡرٗا

Onlardan kim Allaha iman edib saleh əməl edərsə, Rəbbi yanında iman və saleh əməlinin qarşılığı olaraq onun üçün Cənnət vardır. Biz əm­ri­mizdən ona asan və rahat olanı buyura­cağıq!"

89 : 18

ثُمَّ أَتۡبَعَ سَبَبًا

Sonra o, başqa bir yola tərəf üz tutub günəşin doğduğu tərəfə getdi.

90 : 18

حَتَّىٰٓ إِذَا بَلَغَ مَطۡلِعَ ٱلشَّمۡسِ وَجَدَهَا تَطۡلُعُ عَلَىٰ قَوۡمٖ لَّمۡ نَجۡعَل لَّهُم مِّن دُونِهَا سِتۡرٗا

Sonra Zülqərneyn, yenə yer üzündə gəzib dolaşdı və nəhayət, gəlib günəşin doğ­duğu yerə çatdıqda, sanki günəşi baxan insanın, özlərini günəşin hərarətindən qorumaq üçün heç bir ev və ya ağac kölğəsi yaratmadığımız bir qövm üzərində doğan gördü.

91 : 18

كَذَٰلِكَۖ وَقَدۡ أَحَطۡنَا بِمَا لَدَيۡهِ خُبۡرٗا

Bax Zülqərneynin əhvalatı belə idi! Artıq Biz Öz elmimizlə onun qüdrətindən, səltənətindən və səyahətindən təfsilatlı şəkild hamısından xə­bər­da­rıq.

92 : 18

ثُمَّ أَتۡبَعَ سَبَبًا

Sonra o, əvvəl getdiyi iki yoldan başqa, məşriq və məğrib arasında bir yola tərəf üz tutub getdi.

93 : 18

حَتَّىٰٓ إِذَا بَلَغَ بَيۡنَ ٱلسَّدَّيۡنِ وَجَدَ مِن دُونِهِمَا قَوۡمٗا لَّا يَكَادُونَ يَفۡقَهُونَ قَوۡلٗا

Bundan sonra Zülqərneyn yenə də yer üzündə gəzib dolaşmağa davam etdi və nəhayət o, iki dağ arasında sərhəd kimi olan bir yerə gəlib çatdıqda, orada az qala özlərindən başqa heç bir kimsənin danışığını anlamayan bir qövmə rast gəldi.

94 : 18

قَالُواْ يَٰذَا ٱلۡقَرۡنَيۡنِ إِنَّ يَأۡجُوجَ وَمَأۡجُوجَ مُفۡسِدُونَ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَهَلۡ نَجۡعَلُ لَكَ خَرۡجًا عَلَىٰٓ أَن تَجۡعَلَ بَيۡنَنَا وَبَيۡنَهُمۡ سَدّٗا

Onlar dedilər: "Ey Zül­qər­neyn! Yəcuc və Məcuc (Onlar bunu deməklə, Adəm övladından olan iki əzəmətli ümməti qəsd edirdilər) tay­fa­ları insanları qətlə yetirməklə və başqa pis əməllər etməklə yer üzündə fitnə-fəsad tö­rədirlər. Biz sənə pul versək sən bi­zimlə onların ara­sın­da bir sədd çəkə bilərsənmi?"

95 : 18

قَالَ مَا مَكَّنِّي فِيهِ رَبِّي خَيۡرٞ فَأَعِينُونِي بِقُوَّةٍ أَجۡعَلۡ بَيۡنَكُمۡ وَبَيۡنَهُمۡ رَدۡمًا

Zülqərneyn dedi: "Rəbbimin mə­nə əta et­di­yi mülk, padşahlıq, hökmdarlıq, qüdrət, sərvət və səltənət sizin mənə verəcəyiniz mal-dövlətdən daha xeyirlidir. Gə­lin siz öz adamlarınızla və alətlərinizlə mə­nə kö­mək edin, mən də sizinlə on­ların ara­sın­da möhkəm bir divar çə­kim!

96 : 18

ءَاتُونِي زُبَرَ ٱلۡحَدِيدِۖ حَتَّىٰٓ إِذَا سَاوَىٰ بَيۡنَ ٱلصَّدَفَيۡنِ قَالَ ٱنفُخُواْۖ حَتَّىٰٓ إِذَا جَعَلَهُۥ نَارٗا قَالَ ءَاتُونِيٓ أُفۡرِغۡ عَلَيۡهِ قِطۡرٗا

Zülqərneyn dedi: "Mənə dəmir parçaları gə­­tirin!" Onlar da dəmir parçaları gətirdilər və Zülqərneyn iki dağ arasını bina etməyə başladı. Nəhayət, iki dağ arasındakı boşluqları doldurub qurtardıqdan sonra onunla birgə çalışan işçilərə: "Bu dəmir parçalarının üzərinə od vurun"– de­di. Də­mir parçaları əriyib köz kimi olduqda: "Mənə mis gətirin, ərimiş dəmirin üzərinə töküm!"– de­di.

97 : 18

فَمَا ٱسۡطَٰعُوٓاْ أَن يَظۡهَرُوهُ وَمَا ٱسۡتَطَٰعُواْ لَهُۥ نَقۡبٗا

Yəcuc və Məcuc tayfa­la­rı həmin səd­din yüksəkliyindən dolaylı nə onun üstünə çıxa bil­di­lər, nə də səddin möhkəmliyinə görə onu alt tərəfdən deşib keçə bil­dilər.

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• أن ذا القرنين أحد الملوك المؤمنين الذين ملكوا الدنيا وسيطروا على أهلها، فقد آتاه الله ملكًا واسعًا، ومنحه حكمة وهيبة وعلمًا نافعًا.

• Zülqərneyn, dünya sahib olub, insanlar üzərində hökmüranlıq edən mömin padşahlardan biri olmuşdur. Uca Allah ona çox böyük mülk, səltənət vermiş və hikmət, heybət və faydalı elm bəxş etmişdir.

• من واجب الملك أو الحاكم أن يقوم بحماية الخلق في حفظ ديارهم، وإصلاح ثغورهم من أموالهم.

• Padşah və hökmdarların ölkənin sərhədlərini qoruması və xalqın təhlükəsizliyini təmin etməsi onların üzərinə düşən ən mühüm vəzifələrdən biri idi.

• أهل الصلاح والإخلاص يحرصون على إنجاز الأعمال ابتغاء وجه الله.

• İxlaslı və saleh insanlar Allahın vəchini diləyərək üzərlərinə düşən işləri məsuliyyətlə yerinə yetirməyə həris olarlar.

98 : 18

قَالَ هَٰذَا رَحۡمَةٞ مِّن رَّبِّيۖ فَإِذَا جَآءَ وَعۡدُ رَبِّي جَعَلَهُۥ دَكَّآءَۖ وَكَانَ وَعۡدُ رَبِّي حَقّٗا

Zülqərneyn dedi: "Bu sədd, Yəcuc-Məcüc tayfalarının yer üzündə fitnə-fəsad törməmələri və bu işdə onlara mane olmaları üçün Rəb­bim­dən olan bir mərhəmət­dir. Qiyamət saatı qopmazdan əvvəl uca Allahın onların çıxması üçün təyin etdiyi vaxt gəldikdə isə, onu yerlə bərabər edəcək­dir. Uca Allahın səddi yerlə bərabər etməsi, Yəcuc-Məcüc tayfalarının oradan çıxıb, yer üzünə səpələnməsinə dair verdiyi vədi həqiqətdir və bu haqda heç bir ixtilaf ola bilməz!"

99 : 18

۞ وَتَرَكۡنَا بَعۡضَهُمۡ يَوۡمَئِذٖ يَمُوجُ فِي بَعۡضٖۖ وَنُفِخَ فِي ٱلصُّورِ فَجَمَعۡنَٰهُمۡ جَمۡعٗا

Biz qiyamətə yaxın məxluqatın bəzisini başlı-başına, bir-birinə qa­rış­mış hal­da bura­xa­rıq. Sura üfü­rüldüyü zaman isə onların hesaba çəkib və etdikləri əməllərin qarşılığını vermək üçün hamısını bir araya top­layarıq.

100 : 18

وَعَرَضۡنَا جَهَنَّمَ يَوۡمَئِذٖ لِّلۡكَٰفِرِينَ عَرۡضًا

O gün kafirlərin Cəhənnəmi öz gözləri ilə görmələri üçün Cəhənnəmi onlara açıq-aydın bir şəkildə göstərərik.

101 : 18

ٱلَّذِينَ كَانَتۡ أَعۡيُنُهُمۡ فِي غِطَآءٍ عَن ذِكۡرِي وَكَانُواْ لَا يَسۡتَطِيعُونَ سَمۡعًا

Biz, dünyada ikən gözləri önünündə görmələrinə mane olan pərdədən dolayı Allahı zikir etməkdən kor olan kafirlərə Cəhənnəmi aşkar edib, göstərdik. O kəslər, dünyada Allahın ayələrini eşidib qəbul etmək iqtidarında deyildilər.

102 : 18

أَفَحَسِبَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ أَن يَتَّخِذُواْ عِبَادِي مِن دُونِيٓ أَوۡلِيَآءَۚ إِنَّآ أَعۡتَدۡنَا جَهَنَّمَ لِلۡكَٰفِرِينَ نُزُلٗا

Məgər Allaha küfür edən kafirlər Məni qo­yub mələklərdən, peyğəmbərlərdən və şeytanlardan olan qul­larımı özlərinə dost tu­ta­caq­­la­rınımı zənn edirdilər? Şübhəsiz ki Biz, Cə­hənnəmi ka­firlərin orada qalmaları üçün hazırladıq!

103 : 18

قُلۡ هَلۡ نُنَبِّئُكُم بِٱلۡأَخۡسَرِينَ أَعۡمَٰلًا

Ey Peyğəmbər! De: "Ey İnsanlar! Sizə insanlar içərisində əməlləri ba­xı­mından ən çox ziyana uğra­yan­ların kim olduğunu xəbər verimmi?

104 : 18

ٱلَّذِينَ ضَلَّ سَعۡيُهُمۡ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا وَهُمۡ يَحۡسَبُونَ أَنَّهُمۡ يُحۡسِنُونَ صُنۡعًا

Onlar Qiyamət günü, dünya həyatındakı səy­ləri bo­şa çıx­an kimsələrdir. Halbuki on­lar özlərinin yaxşı işlər gör­dükləri gü­ma­nında idilər. Amma həqiqət isə bunun tam əksidir.

105 : 18

أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِـَٔايَٰتِ رَبِّهِمۡ وَلِقَآئِهِۦ فَحَبِطَتۡ أَعۡمَٰلُهُمۡ فَلَا نُقِيمُ لَهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ وَزۡنٗا

Onlar Allahın vəhdaniyyətinə dəlalət edən ayələ­ri və Onun­la qarşılaşacaqla­rını in­kar edən və etdikləri küfrdən dolayı əməlləri boşa çıxan kim­sələrdir. Odur ki, Qiyamət gü­nü onların Allah yanında heç-bir qədir-qiymətləri olmayacaqdır!".

106 : 18

ذَٰلِكَ جَزَآؤُهُمۡ جَهَنَّمُ بِمَا كَفَرُواْ وَٱتَّخَذُوٓاْ ءَايَٰتِي وَرُسُلِي هُزُوًا

Allahı inkar etmələrinə və elçilərimə nazil etdiyim ayə­lə­rimi lağlağıya qoy­duq­larına görə onlar üçün hazırlanmış cə­za – Cəhən­nəmdir.

107 : 18

إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ كَانَتۡ لَهُمۡ جَنَّٰتُ ٱلۡفِرۡدَوۡسِ نُزُلًا

Şübhəsiz ki, Uca Allaha iman gətirib yaxşı əməllər edənlərə hörmət olaraq qalacaqları yer, Cənnətin ən üstün təbəqəsində hazırlanmışdır!

108 : 18

خَٰلِدِينَ فِيهَا لَا يَبۡغُونَ عَنۡهَا حِوَلٗا

Onlar o cənnətlərdə daimi qa­la­caq, oradan daha gözəl bir yer olmadığı üçün ora­nı tərk edib başqa bir yerə getmək is­tə­­məyə­cək­lər.

109 : 18

قُل لَّوۡ كَانَ ٱلۡبَحۡرُ مِدَادٗا لِّكَلِمَٰتِ رَبِّي لَنَفِدَ ٱلۡبَحۡرُ قَبۡلَ أَن تَنفَدَ كَلِمَٰتُ رَبِّي وَلَوۡ جِئۡنَا بِمِثۡلِهِۦ مَدَدٗا

Ey Peyğəmbər! De: "Rəbbimin kəlmələri tükənməzdir. Əgər dəniz suyu mü­rək­kəb olsa və bir o qə­dər də ona əlavə etsəydik və bunlarla Rəbbimin kəlmələrini yazmış olsaydın, Rəbbimin kəlmələri qurtarmazdan ön­cə dənizin suyu qur­tarardı!"

110 : 18

قُلۡ إِنَّمَآ أَنَا۠ بَشَرٞ مِّثۡلُكُمۡ يُوحَىٰٓ إِلَيَّ أَنَّمَآ إِلَٰهُكُمۡ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞۖ فَمَن كَانَ يَرۡجُواْ لِقَآءَ رَبِّهِۦ فَلۡيَعۡمَلۡ عَمَلٗا صَٰلِحٗا وَلَا يُشۡرِكۡ بِعِبَادَةِ رَبِّهِۦٓ أَحَدَۢا

Ey Peyğəmbər! De: "Mən də sizin kimi bir bəşərəm. Şübhəsiz ki, mənə, haqq olan məbudunuzun tək bir məbud olduğu və Onun heç bir şəriki, ortağı olmadığı vəhy olu­nur. O, Uca olan Allahdır. Kim qiyamət günü dirilib haqq-hesab üçün Rəbbi ilə qar­şılaşaca­ğından qorxursa qoy o, şəriətə müvafiq əməllər etsin və Rəb­bi­nə etdiyi ibadət­lə­rin­də Ona heç kəsi şərik qoşmasın!"

من فوائد الآيات في هذه الصفحة:

• إثبات البعث والحشر بجمع الجن والإنس في ساحات القيامة بالنفخة الثانية في الصور.

• Sura ikinci dəfə üfürüldükdə, bütün cin və insanların dirilib məhşər meydanında həşr olunmasının isbatı.

• أن أشد الناس خسارة يوم القيامة هم الذين ضل سعيهم في الدنيا، وهم يظنون أنهم يحسنون صنعًا في عبادة من سوى الله.

• Qiyamət günü ən çox ziyana uğrayan kimsələr, dünyadakı zəhməti boşa getmiş və Allahdan başqasına ibadət etməklə özlərinin yaxşı işlər gördüklərini zənn edən kimsələrdir.

• لا يمكن حصر كلمات الله تعالى وعلمه وحكمته وأسراره، ولو كانت البحار والمحيطات وأمثالها دون تحديد حبرًا يكتب به.

• Uca Allahın kəlmələrini, elmini, hikmətini və sirlərini müəyyən bir çərçivəyə salmaq mümkünsüzdür. Dənizlər və okeanlar və bir o qədər də həddsiz-hüdudsuz mürəkkəb olsa belə, yenə də bunları yazmaq üçün bəs etməz.