وه‌رگێڕانی ماناكان سوره‌تی الملك - وەرگێڕاوی فارسی - تەفسیری سەعدی - ژمارەی پەڕە 563 - فرەفەرهەنگی قورئانی پیرۆز

13 : 67

وَاَسِرُّوْا قَوْلَكُمْ اَوِ اجْهَرُوْا بِهٖ ؕ— اِنَّهٗ عَلِیْمٌۢ بِذَاتِ الصُّدُوْرِ ۟

خداوند در اینجا از گستردگی آگاهی و دانش و فراگیر بودن لطف خویش خبر می‌دهد و می‌فرماید: ﴿وَأَسِرُّواْ قَوۡلَكُمۡ أَوِ ٱجۡهَرُواْ بِهِۦٓ﴾ و سخنتان را نهان دارید یا آن را آشکار سازید در هر دو صورت نزد او برابر است، و هیچ چیزِ پنهان و پوشیده‌ای بر او پنهان و پوشیده نمی‌ماند. ﴿إِنَّهُۥ عَلِيمُۢ بِذَاتِ ٱلصُّدُورِ﴾ بی‌گمان، خداوند به نیّت‌ها و اراده‌هایی که در دل‌هاست آگاه است؛ پس گفته‌ها و کارهایی که شنیده و دیده می‌شوند چگونه خواهد بود؟

14 : 67

اَلَا یَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ ؕ— وَهُوَ اللَّطِیْفُ الْخَبِیْرُ ۟۠

سپس با استناد به یک دلیل عقلی بر آگاهی خداوند استدلال نمود و فرمود: ﴿أَلَا يَعۡلَمُ مَنۡ خَلَقَ﴾ آیا کسی که آفریده است نمی‌داند؟ پس کسی که خلق را آفریده و خلقت آن را خوب و محکم کرده است، چگونه آن را نمی‌داند؟! ﴿وَهُوَ ٱللَّطِيفُ ٱلۡخَبِيرُ﴾ و او باریک‌بین و آگاه است. دانش و آگاهی او دقیق است تا جایی که رازها و پنهانی‌ها را می‌داند، و او ﴿ يَعۡلَمُ ٱلسِّرَّ وَأَخۡفَى﴾ نهان و نهان‌تر را می‌داند. از جمله معانی لطیف، یکی این است که او نسبت به بنده و دوست خود لطف و مهربانی دارد، و نیکی و احسان را از جایی به او می‌رساند که گمانش را نمی‌برد، و او را از شر و بدی حفاظت می‌کند، و به وسیلۀ اسبابی که بنده فکرش را هم نمی‌کند او را به بالاترین مراتب و جایگاه‌ها می‌رساند، حتی گاه ناخوشی به بنده می‌چشاند تا به وسیلۀ آن او را به امور دوست‌داشتنی بزرگ و خواسته‌های ارزشمند برساند.

15 : 67

هُوَ الَّذِیْ جَعَلَ لَكُمُ الْاَرْضَ ذَلُوْلًا فَامْشُوْا فِیْ مَنَاكِبِهَا وَكُلُوْا مِنْ رِّزْقِهٖ ؕ— وَاِلَیْهِ النُّشُوْرُ ۟

خداوند است که زمین را برایتان رام گردانیده است تا بتوانید نیازهای خود را از قبیل: کاشتن و ساختن و شخم زدن را از آن برآورده نمائید، و در آن راه‌هایی قرار داده که به وسیلۀ آنها به مناطق دوردست و شهرهای دور می‌رسید. ﴿فَٱمۡشُواْ فِي مَنَاكِبِهَا﴾ پس برای طلب روزی و کارهایتان در گوشه و کنار زمین حرکت کنید.﴿وَكُلُواْ مِن رِّزۡقِهِۦۖ وَإِلَيۡهِ ٱلنُّشُورُ﴾ و از روزی خداوند بخورید، و زنده شدن پس از مرگ در دست اوست؛ یعنی بعد از آنکه از این جهان رخت بربندید که خداوند آن را میدان آزمایش و پلی برای انتقال به آن دنیا قرار داده است، دوباره زنده‌تان خواهد کرد و به سوی خدا حشر می‌شوید تا شما را طبق کارهای نیک و بدتان جزا و سزا بدهد.

16 : 67

ءَاَمِنْتُمْ مَّنْ فِی السَّمَآءِ اَنْ یَّخْسِفَ بِكُمُ الْاَرْضَ فَاِذَا هِیَ تَمُوْرُ ۟ۙ

این تهدید و وعیدی است برای کسی که به سرکشی و تعدی و گناه خود که موجب عذاب است ادامه دهد. پس فرمود: ﴿ءَأَمِنتُم مَّن فِي ٱلسَّمَآءِ﴾ آیا از کسی که در آسمان است ایمن شده‌اید که شما را در زمین فرو بَرَد، و آن خداوند متعال است که بر بالای آفریده‌هایش قرار گرفته است؟! ﴿أَن يَخۡسِفَ بِكُمُ ٱلۡأَرۡضَ فَإِذَا هِيَ تَمُورُ﴾ که شما را در زمین فرو بَرَد، در حالی که ناگهان زمین به حرکت و جنبش در‌آید تا اینکه هلاک و تلف شوید.

17 : 67

اَمْ اَمِنْتُمْ مَّنْ فِی السَّمَآءِ اَنْ یُّرْسِلَ عَلَیْكُمْ حَاصِبًا ؕ— فَسَتَعْلَمُوْنَ كَیْفَ نَذِیْرِ ۟

﴿أَمۡ أَمِنتُم مَّن فِي ٱلسَّمَآءِ أَن يُرۡسِلَ عَلَيۡكُمۡ حَاصِبٗا﴾ آیا از کسی که در آسمان است ایمن شده‌اید که طوفانی از شن بر شما بفرستد؟! یعنی عذابی از آسمان بر شما بفرستد که شما را سنگباران نماید و از شما انتقام بگیرد. ﴿فَسَتَعۡلَمُونَ كَيۡفَ نَذِيرِ﴾ پس خواهید دانست که چگونه آنچه که کتاب‌ها و پیامبران شما را از آن بیم داده بودند به سراغتان می‌آید! پس گمان مبرید که چون شما از آمدن عذاب از آسمان و زمین ایمن هستید، این برای شما فایده‌ای دارد. بنابراین شما سرانجام کارتان را خواهید دانست، خواه مدتی طولانی بر شما بگذرد یا مدّتی کوتاه بر شما سپری شود. به راستی کسانی که پیش از شما بودند همانند شما تکذیب کردند، آنگاه خداوند آنها را هلاک و نابود ساخت. پس بنگرید که خشم و کیفر خدا نسبت به آنها چگونه بوده است که آنها را قبل از عذاب آخرت در دنیا عذاب داد. پس بترسید از اینکه گرفتار عذابی شوید که آنها بدان گرفتار شدند.

18 : 67

وَلَقَدْ كَذَّبَ الَّذِیْنَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَكَیْفَ كَانَ نَكِیْرِ ۟

به راستی کسانی که پیش از شما بودند همانند شما تکذیب کردند، آنگاه خداوند آنها را هلاک و نابود ساخت. پس بنگرید که خشم و کیفر خدا نسبت به آنها چگونه بوده است که آنها را قبل از عذاب آخرت در دنیا عذاب داد. پس بترسید از اینکه گرفتار عذابی شوید که آنها بدان گرفتار شدند.

19 : 67

اَوَلَمْ یَرَوْا اِلَی الطَّیْرِ فَوْقَهُمْ صٰٓفّٰتٍ وَّیَقْبِضْنَ ؕۘؔ— مَا یُمْسِكُهُنَّ اِلَّا الرَّحْمٰنُ ؕ— اِنَّهٗ بِكُلِّ شَیْءٍ بَصِیْرٌ ۟

در اینجا آدمی ملامت و تشویق شده است که به پرنده‌ای بنگرد که خداوند آن را رام کرده و فضا و هوا را برای او مسخّر گردانیده است، پرنده‌ای که بال‌هایش را برای پرواز می‌گشاید و برای پائین آمدن می‌بندد، و در فضا شنا می‌کند و هرجا که بخواهد و نیاز دارد می‌رود. ﴿مَا يُمۡسِكُهُنَّ إِلَّا ٱلرَّحۡمَٰنُ﴾ جز خدای مهربان کسی آنها را نگاه نمی‌دارد، و اوست که فضا را برای آنها رام گردانیده است، و پرندگان را به گونه‌ای خلق کرده که برای پرواز آمادگی دارند. و هرکس به حالت پرنده بنگرد و در آن بیندیشد، به قدرت و عنایت خداوند راهیاب می‌شود، و نشانگر این است که او یگانه و یکتاست و عبادت جز برای او شایستۀ کسی نیست. ﴿إِنَّهُۥ بِكُلِّ شَيۡءِۢ بَصِيرٌ﴾ بی‌گمان او به هر چیزی بینا است. پس اوست که به گونه‌ای شایسته و طبق حکمت خود به تدبیر امور بندگان می‌پردازد.

20 : 67

اَمَّنْ هٰذَا الَّذِیْ هُوَ جُنْدٌ لَّكُمْ یَنْصُرُكُمْ مِّنْ دُوْنِ الرَّحْمٰنِ ؕ— اِنِ الْكٰفِرُوْنَ اِلَّا فِیْ غُرُوْرٍ ۟ۚ

خداوند به کافرانی که از فرمان او سرپیچی کرده و از حق روی برگردانیده‌اند می‌گوید: ﴿أَمَّنۡ هَٰذَا ٱلَّذِي هُوَ جُندٞ لَّكُمۡ يَنصُرُكُم مِّن دُونِ ٱلرَّحۡمَٰنِ﴾ اگر خداوند قصد بدی به شما بکند، چه کسی می‌تواند عذاب او را از شما دور نماید؟ یعنی چه کسی به غیر از خداوند مهربان شما را بر دشمنان پیروز می‌کند؟ پس او تعالی تنها یاری‌کننده و عزت‌دهنده و خوارکننده است؛ و اگر تمام مردم برای یاری کردن انسان گرد هم بیایند، به اندازۀ ذره‌ای به او سودی نخواهند رساند. بنابراین ادامه دادن کافران به کفرشان ـ‌بعد از آنکه می‌دانند جز خداوند کسی آنان را یاری نمی‌کندـ غرور و بی‌خردی است.

21 : 67

اَمَّنْ هٰذَا الَّذِیْ یَرْزُقُكُمْ اِنْ اَمْسَكَ رِزْقَهٗ ۚ— بَلْ لَّجُّوْا فِیْ عُتُوٍّ وَّنُفُوْرٍ ۟

﴿أَمَّنۡ هَٰذَا ٱلَّذِي يَرۡزُقُكُمۡ إِنۡ أَمۡسَكَ رِزۡقَهُۥ﴾ یعنی روزیِ همه به دست خداوندست. پس اگر روزی را از شما دریغ دارد چه کسی برایتان می‌فرستد؟ مردم نمی‌توانند به خودشان روزی بدهند، پس دیگران را چگونه روزی خواهند داد؟ پس روزی‌دهنده و نعمت بخشندۀ همۀ نعمت‌ها خداست، و شایسته است که به تنهایی پرستش ‌شود، ولی کافران ﴿لَّجُّواْ فِي عُتُوّٖ وَنُفُورٍ﴾ بر سنگدلی و سرکشی و گریز از حق پافشاری می‌کنند.

22 : 67

اَفَمَنْ یَّمْشِیْ مُكِبًّا عَلٰی وَجْهِهٖۤ اَهْدٰۤی اَمَّنْ یَّمْشِیْ سَوِیًّا عَلٰی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیْمٍ ۟

از این دو نفر کدام یک راهیاب‌تر است: کسی که در گمراهی و سرگردانی و کفر غرق است و قلبش واژگون گردیده، پس حق نزد او باطل قرار گرفته و باطل را حق شمرده است؛ یا کسی که حق را می‌شناسد و آن را برگزیده، و در کارها و گفته‌ها و همۀ حالت‌های خود بر راه راست و درست گام برمی‌دارد؟! پس با تأمّل در حالت این دو نفر، فرق آن دو مشخص می‌شود که به وضوح خواهیم دانست کدام‌یک هدایت یافته و کدام‌یک گمراه است. و حالات انسان شاهد بزرگ‌تری از گفته‌هایش می‌باشند!

23 : 67

قُلْ هُوَ الَّذِیْۤ اَنْشَاَكُمْ وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْاَبْصَارَ وَالْاَفْـِٕدَةَ ؕ— قَلِیْلًا مَّا تَشْكُرُوْنَ ۟

خداوند متعال با بیان اینکه تنها او معبود به حق است، و با فراخواندن بندگانش به شکرگزاری او و یگانه‌پرستی می‌فرماید: ﴿قُلۡ هُوَ ٱلَّذِيٓ أَنشَأَكُمۡ﴾ بگو: اوست که شما را از عدم پدید آورد بدون اینکه یاور و پشتیبانی داشته باشد. ﴿وَجَعَلَ لَكُمُ ٱلسَّمۡعَ وَٱلۡأَبۡصَٰرَ وَٱلۡأَفۡ‍ِٔدَةَ﴾ و بعد از آنکه شما را پدید آورد، به وسیلۀ گوش و چشم و دل، خلقت شما را کامل نمود. این اعضای سه‌گانه، بهترین اعضای بدن و کامل‌ترین نیروی بدنی می‌باشند. ﴿قَلِيلٗا مَّا تَشۡكُرُونَ﴾ ولی با وجود اینکه به شما نعمت داده است کمتر سپاس خداوند را می‌گزارید، و شکرگزاری شما اندک است.

24 : 67

قُلْ هُوَ الَّذِیْ ذَرَاَكُمْ فِی الْاَرْضِ وَاِلَیْهِ تُحْشَرُوْنَ ۟

﴿قُلۡ هُوَ ٱلَّذِي ذَرَأَكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ﴾ بگو: اوست خدایی که شما را در زمین پخش نموده و در گوشه و کنار آن جای داده، و به شما امر و نهی نموده و نعمت‌ها را به سویتان سرازیر کرده است که از آن استفاده می‌برید. سپس شما را در روز قیامت حشر می‌کند.

25 : 67

وَیَقُوْلُوْنَ مَتٰی هٰذَا الْوَعْدُ اِنْ كُنْتُمْ صٰدِقِیْنَ ۟

ولی مخالفان این وعده را تکذیب می‌کنند و می‌گویند: ﴿مَتَىٰ هَٰذَا ٱلۡوَعۡدُ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ﴾ اگر راست می‌گویید، این وعده‌ای که می‌دهید کی خواهد بود؟ آنها نشانۀ صداقت پیامبران را این قرار دادند که وقت آمدن قیامت را به آنان خبر دهند، و این کار آنها ستمگری و عناد است. ﴿إِنَّمَا ٱلۡعِلۡمُ عِندَ ٱللَّهِ﴾ بگو: علم آن تنها نزد خدا است، هیچ کس دیگری از فرارسیدن قیامت آگاهی و علم ندارد، و خبر دادن از اینکه قیامت خواهد آمد مشروط بر این نیست که زمان آن فاش شود؛ چون سخن راست با دلایل آن شناخته می‌شود، و خداوند دلایل و حجّت‌هایی بر صحّت و درستی آن اقامه کرده است، دلایلی که با وجود آن کوچک‌ترین شکّی در اینکه قیامت خواهد آمد باقی نمی‌ماند. امّا کسی درک می‌کند که با گوش و دل، گوش فرادهد.

26 : 67

قُلْ اِنَّمَا الْعِلْمُ عِنْدَ اللّٰهِ ۪— وَاِنَّمَاۤ اَنَا نَذِیْرٌ مُّبِیْنٌ ۟

ولی مخالفان این وعده را تکذیب می‌کنند و می‌گویند: ﴿مَتَىٰ هَٰذَا ٱلۡوَعۡدُ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ﴾ اگر راست می‌گویید، این وعده‌ای که می‌دهید کی خواهد بود؟ آنها نشانۀ صداقت پیامبران را این قرار دادند که وقت آمدن قیامت را به آنان خبر دهند، و این کار آنها ستمگری و عناد است. ﴿إِنَّمَا ٱلۡعِلۡمُ عِندَ ٱللَّهِ﴾ بگو: علم آن تنها نزد خدا است، هیچ کس دیگری از فرارسیدن قیامت آگاهی و علم ندارد، و خبر دادن از اینکه قیامت خواهد آمد مشروط بر این نیست که زمان آن فاش شود؛ چون سخن راست با دلایل آن شناخته می‌شود، و خداوند دلایل و حجّت‌هایی بر صحّت و درستی آن اقامه کرده است، دلایلی که با وجود آن کوچک‌ترین شکّی در اینکه قیامت خواهد آمد باقی نمی‌ماند. امّا کسی درک می‌کند که با گوش و دل، گوش فرادهد.