ការបកប្រែអត្ថន័យ ជំពូក​ អាល់មុមតាហុីណះ - ការបកប្រែជាភាសាពែរ្ស - តាហ្វសៀរ អាស-សាក់ទី - លេខ​ទំព័រ 549 - សព្វវចនាធិប្បាយនៃគម្ពីគួរអាន

ممتحنه

1 : 60

یٰۤاَیُّهَا الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا لَا تَتَّخِذُوْا عَدُوِّیْ وَعَدُوَّكُمْ اَوْلِیَآءَ تُلْقُوْنَ اِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ كَفَرُوْا بِمَا جَآءَكُمْ مِّنَ الْحَقِّ ۚ— یُخْرِجُوْنَ الرَّسُوْلَ وَاِیَّاكُمْ اَنْ تُؤْمِنُوْا بِاللّٰهِ رَبِّكُمْ ؕ— اِنْ كُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَادًا فِیْ سَبِیْلِیْ وَابْتِغَآءَ مَرْضَاتِیْ تُسِرُّوْنَ اِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ ۖۗ— وَاَنَا اَعْلَمُ بِمَاۤ اَخْفَیْتُمْ وَمَاۤ اَعْلَنْتُمْ ؕ— وَمَنْ یَّفْعَلْهُ مِنْكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَآءَ السَّبِیْلِ ۟

بسیاری از مفسّرین گفته‌اند که سبب نزول این آیات کریمه، داستان حاطب بن ابی بلتعه است. هنگامی که پیامبر در صدد غزوۀ فتح بود. حاطب به بعضی از مشرکین مکّه نامه‌ای نوشت و به آنها خبر داد که پیامبر صلی الله علیه وسلم به سوی آنها حرکت کرده است. حاطب می‌خواست با این کار توجّه و حمایت آنها را جلب نماید. و این کارش را از روی نفاق یا تردید داشتن در مبانی اسلام انجام نداد. او این نامه را به دست زنی داد تا آن را به مکه برساند. پیامبر صلی الله علیه وسلم از ماجرای حاطب باخبر گردید و قبل از آنکه آن زن به مکه برسد، کسانی را فرستاد و نامه را از آن زن بازگرفتند، و حاطب را مورد سرزنش قرار داد، امّا او عذری پیش آورد کرد که پیامبر صلی الله علیه وسلم آن را پذیرفت. در این آیات به شدّت از دوستی کردن با کافران و مشرکان نهی شده و بیان شده است که دوستی با آنها با ایمان تضاد دارد، و با آئین ابراهیم ـ علیه الصلاة والسلام ـ مخالف است. نیز برخلاف عقل و خرد است؛ چون عقل ایجاب می‌کند که به شدت از دشمن پرهیز کرد، به‌خصوص دشمنی که تمام توانایی‌اش را علیه شما صرف می‌کند، و فرصت را برای ضربه زدن به شما غنیمت می‌شمارد. پس خداوند متعال فرمود: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَتَّخِذُواْ عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمۡ أَوۡلِيَآءَ تُلۡقُونَ إِلَيۡهِم بِٱلۡمَوَدَّةِ﴾ ای مؤمنان! به مقتضای ایمان خودتان ـ که دوستی کردن با مؤمنان و دشمنی ورزیدن با دشمنان اسلام است ـ عمل کنید، چرا که دشمن اسلام دشمن خدا و مؤمنان است. پس شما با دشمن خدا و دشمن خود دوستی نکنید. شما برای دوستی کردن با آنها شتاب می‌ورزید، و سعی می‌کنید که اسباب محبت را در میان خودتان و آنان به دست آورید، و معلوم است هرگاه محبت حاصل شود، به دنبال آن کمک کردن و دوستی نمودن می‌آید، آنگاه آدمی از دایرۀ ایمان خارج می‌شود و از جملۀ کافران می‌گردد. و کسی که کافر را به دوستی بگیرد، فاقد جوانمردی و مروّت است؛ زیرا او با سرسخت‌ترین دشمنان خدا که برای او چیزی جز زیان را نمی‌خواهند و با پروردگارشان به مخالفت و ستیز بر می‌خیزند ـ پروردگاری که خیر آنان را می‌خواهد و آنها را به خیر امر کرده و بر آن تشویق می‌نماید ـ دوستی می‌کند؟! و از جمله اموری که مؤمن را به دشمنی کردن با کافران فرامی‌خواند، این است که کافران به حقّ و حقیقتی که برای مؤمنان آمده است کفر ورزیده‌اند، و این بزرگ‌ترین مخالفت است. پس کافران اصل دین شما را قبول ندارند، و ادعا می‌کنند که شما گمراه هستید. در حالی که آنها به حقی که هیچ شکّ و تردیدی در آن نیست کفر ورزیده‌اند. و هرکس که حقّ را نپذیرد، امکان ندارد دلیلی داشته باشد که بر صحت گفتار او دلالت نماید، بلکه محض نپذیرفتن حق، بر باطل بودن سخن کسی دلالت می‌نماید که آن را نمی‌پذیرد. و از دشمنی آنها با شما این است که ﴿يُخۡرِجُونَ ٱلرَّسُولَ وَإِيَّاكُمۡ ﴾ پیغمبر و شما مؤمنان را از سرزمین و دیارتان بیرون می‌کنند، و شما را از وطنتان آواره می‌نمایند. و شما گناهی جز این ندارید که ﴿أَن تُؤۡمِنُواْ بِٱللَّهِ رَبِّكُمۡ﴾ به خداوند که پروردگارتان است ایمان آورده‌اید؛ پروردگاری که باید همه به او ایمان بیاورند و او را بندگی کنند، چون خداوند آنها را پرورش داده و به آنها نعمت‌های ظاهری و باطنی بخشیده است. پس وقتی آنها از این امر که واجب‌ترین واجبات است اعراض کردند، و شما آن را انجام دادید، به دشمنی با شما برخاستند و شما را به خاطر ایمان آوردنتان از سرزمین و دیارتان بیرون راندند. پس اگر کسی با کافران دوستی نماید، هیچ دین و عقل و مروّتی برای او باقی نخواهد ماند؟! کافرانی که در هر زمان و مکانی این گونه هستند و جز ترس یا مانعی قوی آنان را از ضربه زدن به مسلمانان باز نمی‌دارد. ﴿إِن كُنتُمۡ خَرَجۡتُمۡ جِهَٰدٗا فِي سَبِيلِي وَٱبۡتِغَآءَ مَرۡضَاتِي﴾ اگر هدف از بیرون آمدنتان، جهاد در راه خدا و اعلای کلمۀ او و کسب خشنودی پروردگار است، پس به مقتضای این دستور عمل کنید؛ یعنی با دوستان خدا دوستی کنید، و با دشمنان خدا دشمنی ورزید؛ چون این کار بزرگ‌ترین جهاد در راه خداست، و از بزرگ‌ترین چیزهایی است که انسان را به خدا نزدیک می‌نماید و با این کار خشنودی او حاصل می‌شود. ﴿تُسِرُّونَ إِلَيۡهِم بِٱلۡمَوَدَّةِ وَأَنَا۠ أَعۡلَمُ بِمَآ أَخۡفَيۡتُمۡ وَمَآ أَعۡلَنتُمۡ﴾ یعنی چگونه دوستی کردن با کافران را پنهان می‌دارید با اینکه می‌دانید خداوند به آنچه شما پنهان می‌کنید یا آشکار می‌سازید آگاه است؟! پس اگر دوستی کردن شما با کافران برای مؤمنان پوشیده باشد و از آن خبر نداشته باشند، برای خداوند پوشیده نخواهد بود؛ و خداوند بندگان را طبق خیر و شرّی که در مورد آنها می‌داند، جزا و سزا خواهد داد. ﴿وَمَن يَفۡعَلۡهُ مِنكُمۡ فَقَدۡ ضَلَّ سَوَآءَ ٱلسَّبِيلِ﴾ و هرکس از شما با کافران دوستی کند بعد از اینکه خداوند او را برحذر داشته است، به راستی که از راه راست منحرف شده و گم گشته است؛ چون او راهی را در پیش گرفته که با شریعت و عقل و مروّت انسانی مخالف است.

2 : 60

اِنْ یَّثْقَفُوْكُمْ یَكُوْنُوْا لَكُمْ اَعْدَآءً وَّیَبْسُطُوْۤا اِلَیْكُمْ اَیْدِیَهُمْ وَاَلْسِنَتَهُمْ بِالسُّوْٓءِ وَوَدُّوْا لَوْ تَكْفُرُوْنَ ۟ؕ

سپس خداوند متعال شدت دشمنی آنان را بیان کرد تا مؤمنان را به دشمنی ورزیدن با آنها تحریک نماید. پس فرمود: ﴿إِن يَثۡقَفُوكُمۡ﴾ اگر شما را بیابند و فرصت آزار رساندن به شما را داشته باشند. ﴿يَكُونُواْ لَكُمۡ أَعۡدَآءٗ وَيَبۡسُطُوٓاْ إِلَيۡكُمۡ أَيۡدِيَهُمۡ﴾ دشمنان آشکار شما خواهند بود و دست‌های خود را به بدی به سوی شما دراز می‌کنند؛ یعنی شما را می‌کشند و می‌زنند. ﴿وَأَلۡسِنَتَهُم بِٱلسُّوٓءِ﴾ و با سخنان بد و ناراحت ‌کننده از قبیل: دشنام و غیره به سوی شما زبان می‌گشایند. ﴿وَوَدُّواْ لَوۡ تَكۡفُرُونَ﴾ و دوست دارند که کفر ورزید. این نهایت چیزی است که از شما می‌خواهند.

3 : 60

لَنْ تَنْفَعَكُمْ اَرْحَامُكُمْ وَلَاۤ اَوْلَادُكُمْ ۛۚ— یَوْمَ الْقِیٰمَةِ ۛۚ— یَفْصِلُ بَیْنَكُمْ ؕ— وَاللّٰهُ بِمَا تَعْمَلُوْنَ بَصِیْرٌ ۟

اگر دلیل بیاورید که ما به خاطر خویشاوندی و اموال با کافران دوستی می‌کنیم، بدانید که ﴿لَن تَنفَعَكُمۡ أَرۡحَامُكُمۡ وَلَآ أَوۡلَٰدُكُمۡۚ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ يَفۡصِلُ بَيۡنَكُمۡۚ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ بَصِيرٞ﴾ خویشاوندانتان و فرزندان و اموالتان در برابر عذاب خدا هیچ سودی به حال شما نخواهند بخشید، و روز قیامت خداوند میان شما داوری خواهد کرد، و خداوند به آنچه می‌کنید بیناست. پس به خاطر این شما را از دوستی کردن با کافران ـ که دوستی کردن با آنها به زیانتان می‌باشد ـ برحذر داشته است.

4 : 60

قَدْ كَانَتْ لَكُمْ اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِیْۤ اِبْرٰهِیْمَ وَالَّذِیْنَ مَعَهٗ ۚ— اِذْ قَالُوْا لِقَوْمِهِمْ اِنَّا بُرَءٰٓؤُا مِنْكُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُوْنَ مِنْ دُوْنِ اللّٰهِ ؗ— كَفَرْنَا بِكُمْ وَبَدَا بَیْنَنَا وَبَیْنَكُمُ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَآءُ اَبَدًا حَتّٰی تُؤْمِنُوْا بِاللّٰهِ وَحْدَهٗۤ اِلَّا قَوْلَ اِبْرٰهِیْمَ لِاَبِیْهِ لَاَسْتَغْفِرَنَّ لَكَ وَمَاۤ اَمْلِكُ لَكَ مِنَ اللّٰهِ مِنْ شَیْءٍ ؕ— رَبَّنَا عَلَیْكَ تَوَكَّلْنَا وَاِلَیْكَ اَنَبْنَا وَاِلَیْكَ الْمَصِیْرُ ۟

﴿قَدۡ كَانَتۡ لَكُمۡ أُسۡوَةٌ حَسَنَةٞ فِيٓ إِبۡرَٰهِيمَ وَٱلَّذِينَ مَعَهُۥ﴾ ای گروه مؤمنان! در [زندگی و سیرۀ] ابراهیم و مؤمنانی که همراه او بودند برایتان سرمشق و الگویی نیکوست. آنها برایتان الگویی شایسته و مفید هستند؛ چون شما فرمان یافته‌اید که از آئین ابراهیم یکتاپرست پیروی کنید. ﴿إِذۡ قَالُواْ لِقَوۡمِهِمۡ إِنَّا بُرَءَٰٓؤُاْ مِنكُمۡ وَمِمَّا تَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ﴾ هنگامی که ابراهیم ـ علیه السلام ـ و مؤمنانی که همراه او بودند از قوم مشرکشان و از آنچه به جای خدا پرستش می‌کردند بیزاری جستند، سپس با صراحت دشمنی خود را نسبت به آنها اعلام داشتند و گفتند: ﴿كَفَرۡنَا بِكُمۡ وَبَدَا بَيۡنَنَا وَبَيۡنَكُمُ ٱلۡعَدَٰوَةُ وَٱلۡبَغۡضَآء﴾ به شما کفر ورزیده‌ایم، و بین ما و شما برای همیشه دشمنی و کینه پدید آمده و آشکار شده است؛ یعنی در دل نسبت به شما کینه و نفرت داریم، و با جسم با شما دشمنی می‌ورزیم، و این نفرت و دشمنی وقت و زمانی ندارد، بلکه ﴿أَبَدًا﴾ همیشگی و تا وقتی است که شما به کفر ورزیدن خود ادامه ‌دهید. ﴿حَتَّىٰ تُؤۡمِنُواْ بِٱللَّهِ وَحۡدَهُۥٓ﴾ تا اینکه تنها به خدا ایمان آورید، پس آنگاه دشمنی و کینه از میان می‌رود و به دوستی و محبّت تبدیل خواهد شد. پس در زندگی ابراهیم و کسانی که همراه او با ایمان و توحید بپا خاستند و در انجام دادن لوازمات ایمان و توحید، و در همۀ عبادت‌هایی که فقط برای خدا انجام می‌دادند برای شما مؤمنان سرمشق و الگویی نیکوست. ﴿إِلَّا﴾ مگر در یک خصلت ابراهیم که شما حقّ ندارید در این خصلت از او الگوبرداری نمائید، و آن این است که ﴿قَوۡلَ إِبۡرَٰهِيمَ لِأَبِيهِ﴾ پدر ابراهیم که آزر نام داشت کافر و مخالف بود. وقتی ابراهیم او را به ایمان و توحید دعوت کرد و او از پذیرفتن آن امتناع ورزید ابراهیم به وی گفت: ﴿لَأَسۡتَغۡفِرَنَّ لَكَ﴾ برای تو از خداوند آمرزش خواهم خواست. ﴿وَمَآ أَمۡلِكُ لَكَ مِنَ ٱللَّهِ مِن شَيۡءٖ﴾ در حالی که در برابر خداوند برایت اختیار چیزی را ندارم، ولی برایت پیش پروردگارم دعا خواهم کرد، امید است که از خواندن پروردگارم ناامید نگردم. پس شما مؤمنان حقّ ندارید در این چیز به ابراهیم اقتدا کنید، و حقّ ندارید که برای مشرکان دعا نمایید و بگویید: ما در این کار از آئین ابراهیم پیروی می‌کنیم، چون خداوند عذر ابراهیم را در این کار بیان داشته و فرموده است: ﴿وَمَا كَانَ ٱسۡتِغۡفَارُ إِبۡرَٰهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَن مَّوۡعِدَةٖ وَعَدَهَآ إِيَّاهُ فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُۥٓ أَنَّهُۥ عَدُوّٞ لِّلَّهِ تَبَرَّأَ مِنۡهُ﴾ آمرزش خواستن ابراهیم برای پدرش، فقط به خاطر وعده‌ای بود که به او داده بود؛ و وقتی که روشن شد پدرش دشمن خداست، ابراهیم از او بیزاری جست. و برای شما مؤمنان در ابراهیم و کسانی که همراه او بودند الگوی نیکویی هست؛ وقتی که خدا را به فریاد خواندند و بر او توکل نمودند و رو به سوی او نهادند و به ناتوانی و کوتاهی خویش اعتراف کردند و گفتند: ﴿رَّبَّنَا عَلَيۡكَ تَوَكَّلۡنَا﴾ پروردگارا! در به دست آوردن آنچه به ما فایده می‌رساند و دور شدن آنچه به ما زیان می‌رساند، بر تو توکل نموده‌ایم، و در این باره به تو اعتماد کرده‌ایم. ﴿وَإِلَيۡكَ أَنَبۡنَا﴾ و به طاعت و خشنودی تو، و به همۀ آنچه که ما را به تو نزدیک می‌کند، روی آورده‌ایم. پس ما در این باره تلاش می‌کنیم و در انجام کارهای خوب می‌کوشیم و ما می‌دانیم که به سوی تو بازمی‌گردیم. پس برای حاضر شدن در پیشگاه تو، خود را آماده می‌کنیم و کارهایی انجام می‌دهیم که ما را به تو نزدیک ‌نماید.

5 : 60

رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا فِتْنَةً لِّلَّذِیْنَ كَفَرُوْا وَاغْفِرْ لَنَا رَبَّنَا ۚ— اِنَّكَ اَنْتَ الْعَزِیْزُ الْحَكِیْمُ ۟

﴿رَبَّنَا لَا تَجۡعَلۡنَا فِتۡنَةٗ لِّلَّذِينَ كَفَرُواْ﴾ پروردگارا! به سبب گناهانمان کافران را بر ما مسلط مگردان، که اگر آنها بر ما مسلط شوند، ما را به فتنه و عذاب گرفتار می‌کنند، و تا جایی که می‌توانند ما را از انجام امور دینی باز می‌دارند. نیز آنها خودشان دست‌خوش فتنه می‌شوند، چون وقتی آنها ببینند که پیروز هستند گمان می‌برند که آنها بر حقّ بوده و ما بر باطل می‌باشیم. پس آنگاه بر کفر و سرکشی خود می‌افزایند. ﴿وَٱغۡفِرۡ لَنَا﴾ و گناهان و بدی‌هایی را که مرتکب شده‌ایم بیامرز، و کوتاهی‌هایی را که در انجام اوامر از ما سر زده است ببخش. ﴿رَبَّنَآۖ إِنَّكَ أَنتَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ﴾ پروردگارا! تو بر همه چیز چیره‌ای و با حکمت هستی، و هر چیزی را در جای خودش قرار می‌دهی. پس به برکت توانمندی و حکمت خویش، ما را بر دشمنانمان پیروز بگردان، و گناهانمان را بیامرز، و عیب‌هایمان را اصلاح گردان.