ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌ߬ߘߊ߬ߟߌ ߝߐߘߊ ߘߏ߫ ߟߞߌߛߍ ߟߎ߬ - ߏߗ߭ߑߓߊߞߌߞߊ߲

111 : 16

۞ يَوۡمَ تَأۡتِي كُلُّ نَفۡسٖ تُجَٰدِلُ عَن نَّفۡسِهَا وَتُوَفَّىٰ كُلُّ نَفۡسٖ مَّا عَمِلَتۡ وَهُمۡ لَا يُظۡلَمُونَ

Эй Пайғамбар, эсланг! Қиёмат кунида ҳар бир жон фақат ўзини оқлашга уриниб қолади. Шу қадар даҳшатли ҳолат юз берадики, ўзидан бошқа ҳеч ким билан иши бўлмай қолади. Ҳар бир жонга қилган ишига яраша жазо ё мукофоти тўла қилиб берилади. Уларга зулм қилинмайди. Яхшиликлари камайтирилмайди, ёмонликлари кўпайтирилмайди.

112 : 16

وَضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلٗا قَرۡيَةٗ كَانَتۡ ءَامِنَةٗ مُّطۡمَئِنَّةٗ يَأۡتِيهَا رِزۡقُهَا رَغَدٗا مِّن كُلِّ مَكَانٖ فَكَفَرَتۡ بِأَنۡعُمِ ٱللَّهِ فَأَذَٰقَهَا ٱللَّهُ لِبَاسَ ٱلۡجُوعِ وَٱلۡخَوۡفِ بِمَا كَانُواْ يَصۡنَعُونَ

Аллоҳ бир шаҳарни - Маккани мисол қилиб келтирди. У тинч, хотиржам эди. Ҳар тарафдан одамлар келиб, ризқи мўл бўлиб турарди. Кейин унинг аҳолиси Аллоҳнинг неъматларига шукр қилмадилар, нонкўрлик қилдилар. Натижада Аллоҳ уларни кофирликлари ва ҳақни тан олмаганлари туфайли очлик ва қаттиқ қўрқув билан жазолади. Қўрқувдан озиб ҳам кетдилар. Шу қадарки, очлик ва қўрқув уларга бир либосдек ҳамроҳ бўлиб қолди.

113 : 16

وَلَقَدۡ جَآءَهُمۡ رَسُولٞ مِّنۡهُمۡ فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمُ ٱلۡعَذَابُ وَهُمۡ ظَٰلِمُونَ

Макка аҳолисига ростгўйлик ва ҳалоллик билан танилган бир пайғамбар - Муҳаммад алайҳиссалом келди. Уни ёлғончига чиқариб, Парвардигори тарафидан олиб келган рисолатини тан олмадилар. Шундан кейин уларга Аллоҳнинг азоби - очлик ва қўрқув тушди. Азоб тушган пайтда улар Аллоҳга ширк келтириб, пайғамбарини ёлғончига чиқариб, ўзларига ўзлари зулм қилиб турган эдилар.

114 : 16

فَكُلُواْ مِمَّا رَزَقَكُمُ ٱللَّهُ حَلَٰلٗا طَيِّبٗا وَٱشۡكُرُواْ نِعۡمَتَ ٱللَّهِ إِن كُنتُمۡ إِيَّاهُ تَعۡبُدُونَ

Эй бандалар, Аллоҳ сизларга берган ризқларнинг ҳалол-покидан енглар. Аллоҳнинг неъматига уни эътироф этиш ва уни Аллоҳ рози бўладиган ишларга сарфлаш ила шукр қилинглар, агар Унгагина бандалик қиладиган ва Унга ҳеч нарсани шерик қилмайдиган бўлсангизлар.

115 : 16

إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيۡكُمُ ٱلۡمَيۡتَةَ وَٱلدَّمَ وَلَحۡمَ ٱلۡخِنزِيرِ وَمَآ أُهِلَّ لِغَيۡرِ ٱللَّهِ بِهِۦۖ فَمَنِ ٱضۡطُرَّ غَيۡرَ بَاغٖ وَلَا عَادٖ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٞ

Аллоҳ сизларга ўзи ўлган ўлимтик, оққан қон, тўнғизнинг ҳамма ёғи ва Аллоҳдан бошқанинг номига сўйилган ҳайвоннигина ҳаром қилди. Буларнинг ҳаром қилиниши ихтиёрий ҳолатларга тегишли. Энди ким мазкур нарсалардан бирини ейишга мажбур бўлиб қолса ва ўзи истамаган ҳолида ҳаддидан ошмасдан еса, бас, унга гуноҳ бўлмайди. Чунки Аллоҳ кечиримлидирки, унинг еганини кечиради ва меҳрибондирки, зарурат туғилиб қолган ўринларда улардан ейишга рухсат беради.

116 : 16

وَلَا تَقُولُواْ لِمَا تَصِفُ أَلۡسِنَتُكُمُ ٱلۡكَذِبَ هَٰذَا حَلَٰلٞ وَهَٰذَا حَرَامٞ لِّتَفۡتَرُواْ عَلَى ٱللَّهِ ٱلۡكَذِبَۚ إِنَّ ٱلَّذِينَ يَفۡتَرُونَ عَلَى ٱللَّهِ ٱلۡكَذِبَ لَا يُفۡلِحُونَ

Эй мушриклар, бу ҳалол ва бу ҳаром, дея тилларингизга келганини гапираверманглар ва бу билан Аллоҳ шаънига ёлғон тўқишга уринманглар. Яъни, Аллоҳ ҳаром қилмаган нарсани ҳаром ёки Аллоҳ ҳалол қилмаган нарсани ҳалол, деманглар. Аллоҳ шаънига ёлғон тўқиганлар мақсадларига етмайдилар, нажот топмайдилар.

117 : 16

مَتَٰعٞ قَلِيلٞ وَلَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ

Улар шу дунёда ҳавойи нафсларига эргашиб, бир лаҳзагина маза қилиб оладилар. Қиёмат кунида эса уларни аламли азоб тутади.

118 : 16

وَعَلَى ٱلَّذِينَ هَادُواْ حَرَّمۡنَا مَا قَصَصۡنَا عَلَيۡكَ مِن قَبۡلُۖ وَمَا ظَلَمۡنَٰهُمۡ وَلَٰكِن كَانُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ يَظۡلِمُونَ

Яҳудийларга сизга олдин "Анъом" сурасининг 146-оятида Биз айтиб берган нарсаларни ҳаром қилдик. Ўша нарсаларни ҳаром қилиш билан Биз уларга зулм қилмадик. Уларнинг ўзлари азобга олиб борадиган ишларни қилиш билан ўзларига ўзлари зулм қилдилар. Кейин уларга қилган зулмларига яраша жазо бериб, мазкур нарсаларни ҳаром қилдик.

ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:

• الجزاء من جنس العمل؛ فإن أهل القرية لما بطروا النعمة بُدِّلوا بنقيضها، وهو مَحْقُها وسَلْبُها ووقعوا في شدة الجوع بعد الشبع، وفي الخوف والهلع بعد الأمن والاطمئنان، وفي قلة موارد العيش بعد الكفاية.

Ҳар ким эканини ўради. Шаҳар аҳолиси неъматнинг қадрига етмадилар, шукр қилиш ўрнига нонкўрлик қилдилар. Шу билан унинг олиб қўйилишига ўзлари сабабчи бўлдилар. Натижада тўқлик очликка, тинчлик-хотиржамлик қўрқув-ваҳимага, фаровонлик етишмовчиликка айланди.

• وجوب الإيمان بالله وبالرسل، وعبادة الله وحده، وشكره على نعمه وآلائه الكثيرة، وأن العذاب الإلهي لاحقٌ بكل من كفر بالله وعصاه، وجحد نعمة الله عليه.

Аллоҳга, пайғамбарларга иймон келтириш, ёлғиз Аллоҳга ибодат қилиш, берган сон-саноқсиз неъматларига шукр қилиш вожибдир. Илоҳий азоб Аллоҳга куфр келтирган, осийлик қилган, неъматларига нонкўрлик қилган кимсалар бошига тушади.

• الله تعالى لم يحرم علينا إلا الخبائث تفضلًا منه، وصيانة عن كل مُسْتَقْذَر.

Аллоҳ Ўз фазлу марҳамати ила бизга фақат нопок нарсаларнигина ҳаром қилди ва бу билан бизни нопокликдан асради.