ការបកប្រែអត្ថន័យគួរអាន - ការអធិប្បាយសង្ខេបអំពីគម្ពីគួរអានជាភាសាអ៊ូបេគីស្ថាន
លេខទំព័រ:
28
:
17
وَإِمَّا تُعۡرِضَنَّ عَنۡهُمُ ٱبۡتِغَآءَ رَحۡمَةٖ مِّن رَّبِّكَ تَرۡجُوهَا فَقُل لَّهُمۡ قَوۡلٗا مَّيۡسُورٗا
Аллоҳ мўл ризқ беришини кутиб, берадиган нарсангиз йўқлиги туфайли уларга эҳсон қилишдан тийилиб турадиган бўлсангиз, қўлингизга мол-давлат келиб қолса, беришни ваъда қилиш ёки уларга Аллоҳ мўл ризқ беришини сўраб дуо қилиш каби яхши, таскинбахш гапларни айтинг.
التفاسير:
29
:
17
وَلَا تَجۡعَلۡ يَدَكَ مَغۡلُولَةً إِلَىٰ عُنُقِكَ وَلَا تَبۡسُطۡهَا كُلَّ ٱلۡبَسۡطِ فَتَقۡعُدَ مَلُومٗا مَّحۡسُورًا
Инфоқ-эҳсон қилишдан қўлингизни тортиб ҳам олманг, исроф қилиб, уни бир йўла очиб ҳам юборманг. Тағин бахил номини олиб, маломатга қолиб ёки ҳамма нарсангизни сарфлаб юбориб, ҳеч вақосиз қолиб, ҳасрату надоматда ўтириб қолманг.
التفاسير:
30
:
17
إِنَّ رَبَّكَ يَبۡسُطُ ٱلرِّزۡقَ لِمَن يَشَآءُ وَيَقۡدِرُۚ إِنَّهُۥ كَانَ بِعِبَادِهِۦ خَبِيرَۢا بَصِيرٗا
Албатта, Парвардигорингиз Ўзи истаган одамга ризқни кенг қилиб беради ва Ўзи истаган одамга танг қилиб беради. Бу ишнинг остидаги етук ҳикматни фақат Ўзи билади. У бандаларидан Хабардор ва уларни кўриб тургувчи Зотдир. Бирон нарса У Зотдан яширин қолмас. У бандалари борасидаги Ўзи истаган ишини қилади.
التفاسير:
31
:
17
وَلَا تَقۡتُلُوٓاْ أَوۡلَٰدَكُمۡ خَشۡيَةَ إِمۡلَٰقٖۖ نَّحۡنُ نَرۡزُقُهُمۡ وَإِيَّاكُمۡۚ إِنَّ قَتۡلَهُمۡ كَانَ خِطۡـٔٗا كَبِيرٗا
Болаларингизни уларни боқадиган бўлсам, камбағал бўлиб қоламан, деган хавф билан ўлдирманглар. Уларни ҳам, сизларни ҳам ризқ билан Биз таъминлаймиз. Уларни ўлдириш катта хато бўлган. Чунки улар бегуноҳ эдилар.
التفاسير:
32
:
17
وَلَا تَقۡرَبُواْ ٱلزِّنَىٰٓۖ إِنَّهُۥ كَانَ فَٰحِشَةٗ وَسَآءَ سَبِيلٗا
Зинодан эҳтиёт бўлинглар. Унга қизиқтирадиган ишлардан узоқ юринглар. У ўта манфур ишдир ва жуда ёмон йўлдир. У туфайли насаблар айнийди ва у Аллоҳнинг азобини чақиради.
التفاسير:
33
:
17
وَلَا تَقۡتُلُواْ ٱلنَّفۡسَ ٱلَّتِي حَرَّمَ ٱللَّهُ إِلَّا بِٱلۡحَقِّۗ وَمَن قُتِلَ مَظۡلُومٗا فَقَدۡ جَعَلۡنَا لِوَلِيِّهِۦ سُلۡطَٰنٗا فَلَا يُسۡرِف فِّي ٱلۡقَتۡلِۖ إِنَّهُۥ كَانَ مَنصُورٗا
Аллоҳ қонини, яъни, уни ўлдиришни иймони туфайли ёки унга омонлик берилгани туфайли ҳаром қилган одамни ўлдирманглар. Муртад бўлиши, сақланган ҳолида зино қилиши ёки ундан қасос олиниши каби ўзи ўлимга ҳақли бўлиб қолган ҳолатлар бундан мустасно. Ким ноҳақ ўлдирилса, меросхўрлари орасидан маййитнинг ишига масъул одамга ҳокимият берилади. У қасос учун қотилни ўлдириши ҳам, ҳеч бир тўловсиз кечириб юбориши ҳам, хунини олиш эвазига кечириб юбориши ҳам мумкин. У қотилнининг қулоқ-бурнини кесиш ёки у ўлдирган тарздан бошқача тарзда ўлдириш ё қотилдан бошқасини ўлдириш каби ишларни қилиб, Аллоҳ буюрган ҳаддан ошмасин. Чунки у ўзича ғолиб бўлаётгани йўқ. Унга ғолиблик бериляпти. У қўллаб-қувватлаб турилибди.
التفاسير:
34
:
17
وَلَا تَقۡرَبُواْ مَالَ ٱلۡيَتِيمِ إِلَّا بِٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُ حَتَّىٰ يَبۡلُغَ أَشُدَّهُۥۚ وَأَوۡفُواْ بِٱلۡعَهۡدِۖ إِنَّ ٱلۡعَهۡدَ كَانَ مَسۡـُٔولٗا
Маййитдан қолган гўдакларнинг молини то улар балоғатга етгунларига қадар фақат уларнинг яхши униб-ўсиши учун зарур бўлган жойларгагина сарфланглар. Аллоҳга ва У Зотнинг бандаларига берган аҳдингизга вафо қилинглар. Қиёмат куни Аллоҳ кимдан аҳд олган бўлса, ундан вафо қилган-қилмаганини сўрайди. Вафо қилган бўлса, мукофотини, қилмаган бўлса, жазосини беради.
التفاسير:
35
:
17
وَأَوۡفُواْ ٱلۡكَيۡلَ إِذَا كِلۡتُمۡ وَزِنُواْ بِٱلۡقِسۡطَاسِ ٱلۡمُسۡتَقِيمِۚ ذَٰلِكَ خَيۡرٞ وَأَحۡسَنُ تَأۡوِيلٗا
Бошқаларга ўлчаб бераётганингизда ўлчовни тўла қилинглар, камайтирманглар. Тортиб бераётганингизда ҳам адолатли тарозида тортинглар. Тарозидан ҳам уриб қолманглар. Мана шундай қилишингиз сизлар учун шу дунёда ҳам, охиратда ҳам яхшироқ ва оқибати гўзалроқдир.
التفاسير:
36
:
17
وَلَا تَقۡفُ مَا لَيۡسَ لَكَ بِهِۦ عِلۡمٌۚ إِنَّ ٱلسَّمۡعَ وَٱلۡبَصَرَ وَٱلۡفُؤَادَ كُلُّ أُوْلَٰٓئِكَ كَانَ عَنۡهُ مَسۡـُٔولٗا
Эй Одам боласи, ўзинг билмаган нарсага эргашма. Тағин гумонлар ва тахминлар ботқоғига ботиб қолмагин. Инсон ўзининг қулоғи, кўзи ва қалбини қайси ўринларда ишлатаётгани учун жавобгар бўлади. Эзгу ишларда ишлатган бўлса, мукофтини, ёмон ишларда ишлатган бўлса, жазосини олур.
التفاسير:
37
:
17
وَلَا تَمۡشِ فِي ٱلۡأَرۡضِ مَرَحًاۖ إِنَّكَ لَن تَخۡرِقَ ٱلۡأَرۡضَ وَلَن تَبۡلُغَ ٱلۡجِبَالَ طُولٗا
Ер юзида керилиб, мутакаббирлик билан юрма. Ҳар қанча катта кетмагин, ерни тешиб юбора олмайсан. Ҳар қанча бўйнингни чўзмагин, тоғлар билан бўйлаша олмайсан. Шундай экан, нимангга катта кетасан?!
التفاسير:
38
:
17
كُلُّ ذَٰلِكَ كَانَ سَيِّئُهُۥ عِندَ رَبِّكَ مَكۡرُوهٗا
Эй инсон, юқорида айтиб ўтилган ёмон хислатлар Парвардигоринг наздида ман қилинган ишлардир. Уларни қилган одамдан Аллоҳ рози бўлмайди, аксинча, ғазабланади.
التفاسير:
ក្នុងចំណោមអត្ថប្រយោជន៍នៃអាយ៉ាត់ទាំងនេះក្នុងទំព័រនេះ:
• الأدب الرفيع هو رد ذوي القربى بلطف، ووعدهم وعدًا جميلًا بالصلة عند اليسر، والاعتذار إليهم بما هو مقبول.
Қариндошларга мулойимлик билан рад жавобини бериб, бой бўлиб кетсам, сизларга яхшилик қиламан, дея ваъдалар бериш, айнан ҳозир ёрдам бера олмаётгани учун чиройли узр сўраш буюк одобдир.
• الله أرحم بالأولاد من والديهم؛ فنهى الوالدين أن يقتلوا أولادهم خوفًا من الفقر والإملاق وتكفل برزق الجميع.
Аллоҳ болаларга уларнинг оталаридан ҳам меҳрибонроқ. У Зот ота-онани камбағал бўлиб қолишдан қўрқиб, болаларни ўлдиришдан қайтарди. Ҳаммани ризқ билан таъминлади.
• في الآيات دليل على أن الحق في القتل للولي، فلا يُقْتَص إلا بإذنه، وإن عفا سقط القصاص.
Оятларда қотилни ўлдириш ҳуқуқи маййитнинг эгасида эканига далил бор. Бу иш фақат унинг изни билангина ижро этилади. Кечириб юборса, қасос бекор қилинади.
• من لطف الله ورحمته باليتيم أن أمر أولياءه بحفظه وحفظ ماله وإصلاحه وتنميته حتى يبلغ أشده.
Етимнинг молини то балоғат ёшига етгунига қадар асраб-авайлаб, яхши униб-ўсиши учун энг керакли жойларгагина сарфлашни буюриши Аллоҳ таолонинг етимга бўлган лутфу марҳаматидандир.
