ការបកប្រែអត្ថន័យ ជំពូក​ អាល់ហាជ្ជ - ការបកប្រែជាភាសាពែរ្ស - តាហ្វសៀរ អាស-សាក់ទី - លេខ​ទំព័រ 338 - សព្វវចនាធិប្បាយនៃគម្ពីគួរអាន

47 : 22

وَیَسْتَعْجِلُوْنَكَ بِالْعَذَابِ وَلَنْ یُّخْلِفَ اللّٰهُ وَعْدَهٗ ؕ— وَاِنَّ یَوْمًا عِنْدَ رَبِّكَ كَاَلْفِ سَنَةٍ مِّمَّا تَعُدُّوْنَ ۟

تکذیب‌کنندگان به علت جهالت و ستمگری خود، از تو می‌خواهند که هرچه زودتر عذاب را برسر ایشان فرود آوری تا به‌گمان خود ثابت کنند که خداوند توانایی چنین کاری را ندارد، سپس پیامبرش را تکذیب نمایند. و خداوند هرگز وعده‌اش را خلاف نخواهد کرد. پس عذابی را که به ایشان وعده داده است، حتماً آنها را فراخواهد گرفت، و هیچ مانعی نمی‌تواند عذاب را از آنها باز دارد. اما اینکه هرچه زودتر بیاید، این در اختیار تو نیست. ای محمد! شتاب ورزیدن آنها، و ناتوان انگاشتن ما از سوی آنها، تو را پریشان نکند؛ زیرا آنها روز قیامت را در پیش دارند که در آن روز، اولین و آخرینشان گرد ‌هم می‌آیند و طبق اعمالشان سزا و جزا داده می‌شوند، و به عذاب دردناک و همیشگی گرفتار می‌گردند. بنابراین فرمود: ﴿وَإِنَّ يَوۡمًا عِندَ رَبِّكَ كَأَلۡفِ سَنَةٖ مِّمَّا تَعُدُّونَ﴾ و یک روزِ خدا، از بس که طولانی و سخت و وحشتناک است، بسان هزار سالی است که شما می‌شمارید و به حساب می‌آورید. پس خواه عذابی در دنیا به آنها برسد یا اینکه در دنیا گرفتار عذاب نشوند، این روز حتماً آنها را فراخواهد گرفت. و احتمال دارد که منظور این باشد که خداوند بردبار است، و اگر آنها در آمدنِ عذاب شتاب ورزند، یک روز نزد خداوند بسان هزار سالی است که شما می‌شمارید. پس گرچه احساس می‌کنید که مدتی طولانی است و احساس می‌کنید که عذاب دیر می‌آید، اما خداوند مدت‌های زیادی به انسان مهلت می‌دهد، اما فراموششان نمی‌کند، تا اینکه ناگهان ستمگران را به عذابش گرفتار می‌نماید و آنها را رها نمی‌کند.

48 : 22

وَكَاَیِّنْ مِّنْ قَرْیَةٍ اَمْلَیْتُ لَهَا وَهِیَ ظَالِمَةٌ ثُمَّ اَخَذْتُهَا ۚ— وَاِلَیَّ الْمَصِیْرُ ۟۠

﴿وَكَأَيِّن مِّن قَرۡيَةٍ أَمۡلَيۡتُ لَهَا وَهِيَ ظَالِمَةٞ﴾ و چه آبادی‌ها و شهرهای زیادی وجود داشته‌اند که با وجود اینکه ساکنان آن ستمکار بوده‌اند، خداوند مدتی طولانی به آنان مهلت داده است؛ پس ارتکابِ ستم از سوی آنان، باعث نشد تا ما فوراً آنها را به عذاب گرفتار کنیم، ﴿ثُمَّ أَخَذۡتُهَا﴾ سپس ایشان را به عذاب گرفتار نمودم، ﴿وَإِلَيَّ ٱلۡمَصِيرُ﴾ و ساکنان این آبادی‌ها که مردمانشان ستمگر بودند، در دنیا گرفتار عذاب می‌شوند، سپس به سوی خدا باز خواهند گشت و خداوند آنها را به خاطر گناهانی که مرتکب شدند، عذاب می‌دهد. پس این ستمگران باید از آمدن عذاب الهی بترسند؛ و نباید از اینکه خداوند به آنها مهلت می‌دهد، مغرور شوند.

49 : 22

قُلْ یٰۤاَیُّهَا النَّاسُ اِنَّمَاۤ اَنَا لَكُمْ نَذِیْرٌ مُّبِیْنٌ ۟ۚ

خداوند متعال بنده و پیامبرش محمد صلی الله علیه وسلم را فرمان می‌دهد که همۀ مردم را خطاب نماید و به آنها بگوید او پیامبر برحق خداست؛ پیامبری که مؤمنان را به پاداش خداوند مژده می‌دهد، و کافران وستمگران‌را از عذاب الهی برحذر می‌دارد. و فرموده‌ی خداوند: ﴿مُّبِينٞ﴾ یعنی بیم و هشدارش آشکار است، و آن عبارت است از ترساندنِ همراه توضیحِ آنچه که مایۀ ترس است؛ زیرا دلایل روشن را بر راست بودن آنچه که آنان‌را بدان ترسانده است، اقامه نموده است.

50 : 22

فَالَّذِیْنَ اٰمَنُوْا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ لَهُمْ مَّغْفِرَةٌ وَّرِزْقٌ كَرِیْمٌ ۟

سپس بیم دادن ومژده دادن‌را به‌تفصیل بیان نمود و فرمود: ﴿فَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ لَهُم مَّغۡفِرَةٞ وَرِزۡقٞ كَرِيمٞ﴾ آنان که ایمان آورده وکارهای شایسته انجام داده‌اند، گناهانشان مورد بخشش و آمرزش قرار می‌گیرد، و از رزق کریم و روزی پاک و فراوانی که همان بهشت است، برخوردار خواهند شد. حاصل معنی آیه چنین است: کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند، و ایمان در دل‌هایشان جای گرفته و تبدیل به ایمانی واقعی و حقیقی شده است، به همین خاطر کارهای شایسته انجام داده‌اند، آمرزش الهی شامل حالشان می‌شود؛وخداوند گناهانی را که مرتکب شده‌اند، می‌آمرزد. همچنین در بهشت، روزیِ پاک و ارزشمند خواهند داشت که این روزی، دارای همۀ خوبی‌ها وکمالات می‌باشد.

51 : 22

وَالَّذِیْنَ سَعَوْا فِیْۤ اٰیٰتِنَا مُعٰجِزِیْنَ اُولٰٓىِٕكَ اَصْحٰبُ الْجَحِیْمِ ۟

{والذين كفروا} و کسانی که نعمت پروردگار خود را انکار کردند و پیامبران و نشانه‌هایش را تکذیب کردند، یاران و ملازمان آتش‌اند و تمام اوقات خود را در آن سپر می‌کنند و عذاب آن بر آنها سبک نگشته و حتی برای لحظه‌ای از مجازات و عذاب آنها کاسته نمی‌شود. ﴿وَٱلَّذِينَ سَعَوۡاْ فِيٓ ءَايَٰتِنَا مُعَٰجِزِينَ﴾ و کسانی که در راه مبارزه با قرآن، و نادرست و ناچیز جلوه دادن آیه‌های ما کوشیده‌اند؛ به‌گمان اینکه نیرنگ و مکر آنها علیه اسلام نتیجه خواهد داد و موفق خواهد بود، ﴿أُوْلَٰٓئِكَ﴾ اینان که در انکار آیات ما کوشیده‌اند، ﴿أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَحِيمِ﴾ همواره در آتش سوزان جهنم قرار دارند، ودرهمۀ اوقات در آن خواهند بود. پس، از عذاب آنها کاسته نشده، و یک لحظه عذاب دردناک از آنها دور نمی‌شود. حاصل معنی آیه چنین است: کسانی که درراه مبارزه با قرآن می‌کوشند، و با مؤمنان به رقابت می‌پردازند، و با آنها مخالفت می‌نمایند، به گمان اینکه می‌توانند به هدف خود برسند، این افراد در عذاب آتش جهنم جاودانه خواهند بود.

52 : 22

وَمَاۤ اَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَّسُوْلٍ وَّلَا نَبِیٍّ اِلَّاۤ اِذَا تَمَنّٰۤی اَلْقَی الشَّیْطٰنُ فِیْۤ اُمْنِیَّتِهٖ ۚ— فَیَنْسَخُ اللّٰهُ مَا یُلْقِی الشَّیْطٰنُ ثُمَّ یُحْكِمُ اللّٰهُ اٰیٰتِهٖ ؕ— وَاللّٰهُ عَلِیْمٌ حَكِیْمٌ ۟ۙ

خداوند از اوجِ حکمتِ خویش صحبت می‌کند، و اینکه چه چیزی را برای بندگانش انتخاب نموده است. و می‌فرماید: ای محمد! ﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ مِن رَّسُولٖ وَلَا نَبِيٍّ إِلَّآ إِذَا تَمَنَّىٰٓ﴾ ما هیچ پیامبر و رسولی را پیش از تو نفرستاده‌ایم مگر اینکه وقتی آیات و احکام خداوند را برای مردم می‌خواند تا آنها را پند دهد و آنها را به معروف امر، و از منکر نهی کند، ﴿أَلۡقَى ٱلشَّيۡطَٰنُ فِيٓ أُمۡنِيَّتِهِۦ﴾ شیطان از راه‌های ویرانگرش وارد خواندن او ‌شده، و چیزهایی در خواندن او می‌افکند که با تلاوت و خواندن او متضاد بود؛ با اینکه خداوند متعال پیامبران را معصوم و مصون قرار داده است، و آنها در آنچه که از سوی خداوند به مردم می‌رسانند، معصوم‌اند؛ و خداوند وحی خویش را، از اینکه مشتبه گردد، یا با چیزی دیگر مخلوط شود، محفوظ و مصون می‌دارد. اما این القا و شبهه افکنی شیطان، پا برجا نیست و ادامه نخواهد داشت، بلکه عارضی است، و سپس از بین می‌رود، و عوارض احکامی جداگانه دارند. بنابراین فرمود: ﴿فَيَنسَخُ ٱللَّهُ مَا يُلۡقِي ٱلشَّيۡطَٰنُ ثُمَّ يُحۡكِمُ ٱللَّهُ ءَايَٰتِهِۦ﴾ پس خداوند آنچه را که شیطان می‌افکند، از بین می‌برد، سپس خداوند آیاتش را استوار می‌دارد؛ یعنی خداوند آنچه را که شیطان می‌افکند، از بین می‌برد و باطل می‌نماید؛ و بیان می‌کند که آن از آیات خدا نیست، سپس آیات خود را محکم و استوار می‌دارد، و آن را خالص نموده و محافظت می‌کند. بنابراین آیات خداوند، از آمیخته شدن با آنچه شیطان القا می‌کند، همواره خالص و ناب باقی می‌ماند. ﴿وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٞ﴾ و خداوند، آگاه و دانا و فرزانه و با حکمت است، و هرچیزی را در جایش قرارمی‌دهد. پس، از کمالِ حکمت خداوند، این است که شیطان را توانایی داده تا چنین القایی را بنماید تا آنچه را که در این بخش از آیه بیان نموده است، تحقق یابد. آنجا که می‌فرماید:

53 : 22

لِّیَجْعَلَ مَا یُلْقِی الشَّیْطٰنُ فِتْنَةً لِّلَّذِیْنَ فِیْ قُلُوْبِهِمْ مَّرَضٌ وَّالْقَاسِیَةِ قُلُوْبُهُمْ ؕ— وَاِنَّ الظّٰلِمِیْنَ لَفِیْ شِقَاقٍ بَعِیْدٍ ۟ۙ

﴿لِّيَجۡعَلَ مَا يُلۡقِي ٱلشَّيۡطَٰنُ فِتۡنَةٗ﴾ تا القا و وسوسه‌های شیطان را، برای دو گروه از مردم که خداوند به آنها توجهی نمی‌کند، آزمونی قرار دهد، و آن دو گروه عبارتند از: ﴿لِّلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٞ﴾ کسانی که در دل‌هایشان بیماری است؛ یعنی ایمانشان ضعیف است و کامل نمی‌باشد، و تصدیق و یقین قطعی در دل‌هایشان نیست؛ پس کوچک‌ترین شبهه‌ای، در آنها اثر می‌گذارد. و چون آنچه را که شیطان می‌افکند، بشنوند، شک و تردید وارد دل‌هایشان می‌شود، و موجب فتنه و آزمایش آنها می‌گردد. ﴿وَٱلۡقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمۡ﴾ و سنگدلان؛ یعنی آنها که دل‌هایشان سخت است، و هشدار و اندرز در آن اثر نمی‌گذارد؛ و به‌خاطر قساوتی که دارند، آنچه را که خدا و پیامبرش می‌گویند، نمی‌فهمند. اینها وقتی آنچه را که شیطان القا می‌کند، بشنوند، آن را دلیلی برای باطل خود قرار می‌دهند، و در پرتو آن مجادله می‌نمایند، و با خدا و پیامبرش به مخالفت می‌پردازند. ﴿وَإِنَّ ٱلظَّٰلِمِينَ لَفِي شِقَاقِۢ بَعِيدٖ﴾ و بی‌گمان ستمگران در عداوت عمیق و مخالفت سختی قرار دارند؛ و آنچه شیطان القا می‌کند، برای این دو گروه از مردم مایۀ فتنه و آزمایش می‌گردد، و پلیدی که در دل‌هایشان پنهان است آشکار می‌شود. و اما گروه سوم که مورد مرحمت قرار می‌گیرند، کسانی‌اند که در این آیه ذکر شده‌اند:

54 : 22

وَّلِیَعْلَمَ الَّذِیْنَ اُوْتُوا الْعِلْمَ اَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَّبِّكَ فَیُؤْمِنُوْا بِهٖ فَتُخْبِتَ لَهٗ قُلُوْبُهُمْ ؕ— وَاِنَّ اللّٰهَ لَهَادِ الَّذِیْنَ اٰمَنُوْۤا اِلٰی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیْمٍ ۟

﴿وَلِيَعۡلَمَ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡعِلۡمَ أَنَّهُ ٱلۡحَقُّ مِن رَّبِّكَ﴾ و تا عالمان و دانش آموختگان بدانند که آن وحی، حق و از سوی پروردگارت است. خداوند به آنان دانش داده است؛ و به وسیلۀ آن، حق را از باطل، و هدایت را از گمراهی تشخیص می‌دهند. پس آنان با توجه به شواهد و دلایل موجود، حقِ پایدار را که خداوند آن را استوار می‌نماید، از باطل و عارضی که خداوند آن را از بین می‌برد، تشخیص می‌دهند، تا بدانند که خداوند حکیم و فرزانه است؛ و ابتلا و آزمایشات را برای انسان پیش می‌آورد تا امور نیک و بدی را که در وجود او پنهان است، آشکار نماید، ﴿فَيُؤۡمِنُواْ بِهِۦ﴾ تا به سبب آن ایمان بیاورند؛ و پس از دفع شبهه، ایمانشان افزون گردد. ﴿فَتُخۡبِتَ لَهُۥ قُلُوبُهُمۡ﴾ و دل‌هایشان خاضع و تسلیم خدا شود. و این، از هدایت الهی است که به آنها بخشیده است. ﴿وَإِنَّ ٱللَّهَ لَهَادِ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ﴾ و خداوند مومنان را، به سبب ایمانشان، به راه راست هدایت می‌نماید. و راه راست؛ یعنی دانستن حق، و عمل کردن به مقتضای آن. پس خداوند مؤمنان را، با سخن استوار، در زندگی دنیا و آخرت ثابت قدم می‌نماید؛ و این نوعی از تثبیت خداوند برای بندگان است. و این آیات بیان می‌نمایند که سایر پیامبران، برای پیامبر اسلام، الگو و سرمشق می‌باشند. وقتی که به هنگام خواندن و تلاوت آیۀ ﴿أَفَرَءَيۡتُمُ ٱللَّٰتَ وَٱلۡعُزَّىٰ وَمَنَوٰةَ ٱلثَّالِثَةَ ٱلۡأُخۡرَىٰٓ﴾ رسید، شیطان در تلاوت او، این را افکند «تِلکَ الغَرانِیقُ العُلَی وَإنَّ شَفَاعَتَهُنَّ لَتُرتَجَی» یعنی «لات» و «عزّی» و «منات»، بت‌های بس والا مقام هستند، و شفاعت کردن آنها، جای امید است. به این سبب پیامبر غمگین شد و فتنه‌ای برای مردم گردید، همچنان‌که خداوند متعال بیان نمود. پس خداوند این آیات را نازل کرد[مؤلف کتاب «نصب المجانیق لنسف قصۀ الغرانیق» به طور مفصل و علمی در این کتاب به این حدیث می‌پردازد و ثابت می‌کند که این حدیث، حدیثی موضوع است. و از این مطلب نیز سخن به میان می‌آورد که معنای صحیح آیۀ ﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ مِن رَّسُولٖ وَلَا نَبِيٍّ إِلَّآ إِذَا تَمَنَّىٰٓ أَلۡقَى ٱلشَّيۡطَٰنُ فِيٓ أُمۡنِيَّتِهِۦ﴾ چنین است: «و هیچ پیامبری را پیش از تو نفرستاده‌ایم مگر اینکه هنگامی که چیزی را تلاوت می‌کرد، شیطان وسوسه‌ها و شبهاتی را در دل کافران می‌انداخت....» «و»].

55 : 22

وَلَا یَزَالُ الَّذِیْنَ كَفَرُوْا فِیْ مِرْیَةٍ مِّنْهُ حَتّٰی تَاْتِیَهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً اَوْ یَاْتِیَهُمْ عَذَابُ یَوْمٍ عَقِیْمٍ ۟

خداوند متعال از حالت کافران خبر می‌دهد که آنها همواره در آنچه پیامبر آورده است، شک و تردید دارند، به سبب اینکه عناد و کینه دارند و رویگردان‌اند، و آنها همواره بر این حالت خواهند بود، ﴿حَتَّىٰ تَأۡتِيَهُمُ ٱلسَّاعَةُ بَغۡتَةً﴾ تا اینکه ناگهان قیامت به سراغ آنها می‌آید، ﴿أَوۡ يَأۡتِيَهُمۡ عَذَابُ يَوۡمٍ عَقِيمٍ﴾ یا اینکه ناگهان عذابِ روزِ نازا و عقیم، گریبانشان را می‌گیرد؛ یعنی عذاب روزی که هیچ خیر و خوبی در آن نیست، و آن روز قیامت است. پس وقتی قیامت بیاید، کافران می‌دانند که آنها دروغگو بوده‌اند، و پشیمان می‌شوند، که پشیمانی در آن روز برایشان فایده‌ای ندارد. و از هر خوبی و خیری ناامید می‌شوند، و آرزو خواهند کرد که ای کاش به پیامبر ایمان آورده، و راه او را درپیش می‌گرفتند! در اینجا کافران از ادامه دادن شک و تردید برحذر داشته شده‌اند.